روزنامه الزمان چاپ لندن

سومين روزنامه فرامنطقه اى اعراب را بايد «الزمان» چاپ لندن دانست. اين روزنامه در سال ۱۹۹۷ از سوى «سعد البزاز» روزنامه نگار صاحب نام و ناراضى عراقى در انگلستان تاسيس شد و اكنون هشتمين سال عمر خود را سپرى مى كند. در مقايسه با الشرق الاوسط، روزنامه الزمان جوان ترين روزنامه فرامنطقه اى عرب است كه به جز لندن به صورت همزمان در بغداد، بصره و امارات متحده چاپ مى شود و به نظر مى رسد در فرانسه، الجزاير و بحرين نيز دفاتر انتشاراتى داشته باشد. شماره مسلسل اين روزنامه عدد بالاى دو هزار را نشان مى دهد كه به نسبت ساير روزنامه هاى فرامنطقه اى قدمت و سابقه كمترى دارد. ناشر اين روزنامه «موسسه جهانى الزمان» است و در سايت اينترنتى آن مى توان نسخه اى انگليسى از آن را مطالعه كرد كه شبيه الشرق الاوسط، تقريباً به معرفى خلاصه اى از مندرجات روزنامه مى پردازد. موسسه ياد شده در كنار انتشار روزنامه به چاپ و نشر كتاب هاى سياسى نيز مبادرت مى ورزد. با اين همه بر كليشه بالاى صفحه اين روزنامه نوشته شده است: «عراقيه، عربيه، يوميه، دوليه، مستقله» اين پنج كلمه در واقع پنج ويژگى مهم روزنامه الزمان يعنى: «عراقى، عربى، روزانه، بين المللى و مستقل بودن را نشان مى دهد» كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت.
• هيكل عراق
در مورد شخصيت سعد البزاز روزنامه نگار عراقى و بنيانگذار الزمان اخبار و شايعات زيادى وجود دارد و همين مطالب از او شخصيتى جنجالى ساخته است. بعضى او را تا «حسنين هيكل عراق» بالا مى برند و به عنوان يك ديپلمات و روزنامه نگار پيشرو و ملى مى ستايند اما بعضى ديگر او را عامل سازمان هاى اطلاعاتى انگلستان، مزدور صدام و آمريكا معرفى مى كنند. وى در دوره صدام حسين سردبيرى روزنامه بعثى«الجمهوريه» را بر عهده داشت كه بعدها بر سر مسائل (سياسى يا خانوادگى) با صدام در افتاد و در طول سال هاى حكومت بعث در تبعيدگاه خود يعنى لندن روزنامه جديدى را منتشر ساخت. البزاز با وجودى كه يك ناراضى عراقى بود اما رابطه خود را با بعثى ها قطع نكرد و پس از سقوط صدام توانست با بعضى از آنها از جمله ناداشوكت همكارى مطبوعاتى خود را ادامه دهد. پس از سقوط صدام البزاز توانست روزنامه اش را در عراق مستقيماً چاپ كند و اين پيروزى بزرگى براى او محسوب مى شد. روزنامه الزمان در واقع نخستين روزنامه مستقلى بود كه پس از سقوط صدام در عراق چاپ و منتشر شد. البزاز علاوه بر توسعه فعاليت مطبوعاتى خود در عراق توانست نخستين شبكه تلويزيونى ماهواره اى با عنوان «الشرقيه» را تاسيس كند. كانال الشرقيه اولين كانال ماهواره اى عراق به زبان عربى است كه هم اكنون نيز فعاليت دارد و از عراقى دموكراتيك، ليبرال و سكولار دفاع مى كند. پخش برنامه هاى اين شبكه براى محافل مذهبى عراق به ويژه شيعيان و كردها مسئله ساز بوده و همواره مورد انتقاد قرار مى گرفته است. تاكيد بر عربيت عراق و به ويژه سكولاريسم از نكات برجسته اى بود كه واكنش كردها و شيعيان را در پى داشت. در حال حاضر روزنامه الزمان بيشترين دفاتر خود را در عراق دارد و به طور همزمان از دو چاپ (بغداد _ بصره) برخوردار است كه در بغداد با تيراژى بيش از هفتاد هزار نسخه و در بصره با تيراژى حدود ۲۰ هزار نسخه منتشر مى شود. گفته مى شود البزاز همچنان در لندن زندگى مى كند و از آنجا روزنامه الزمان و كانال تلويزيونى الشرقيه را اداره مى كند. روزنامه الزمان همان روزنامه اى بود كه پس از سقوط صدام، نسخه هاى آن توسط تانك هاى آمريكايى در شهرهاى عراق توزيع مى شد. رويكرد مثبت اين روزنامه نسبت به جريان اشغال عرا ق [كه هرگز نامى از نيروهاى اشغالگر نمى برد و از آنها به عنوان نيروهاى ائتلاف بين المللى ياد مى كند] موجب شده است تا بعضى عملكرد اين روزنامه را در جهت اجراى سياست هاى آمريكا در منطقه و عراق تحليل كنند. با اين وجود به تصديق همه روزنامه الزمان يك روزنامه كاملاً حرفه اى است كه بيش از هر روزنامه ديگر عراقى اقدام به «توليد» خبر مى كند. البزاز مى گويد: «ما نخستين روزنامه آزاد و مستقلى هستيم كه در عراق توزيع مى شود. عراق احتياج به فضاى نو و تازه اى دارد و ما مى كوشيم تا اين ارزش ها را ترويج كنيم.» در مقابل شايعات مبنى بر وابستگى البزاز و روزنامه اش به انگليسى ها، هر دو تاكيد دارند كه «انگليسى ها در محتواى روزنامه هيچ دخالتى ندارند.»
• روزنامه اى شيك و مدرن
با وجود همه اين حرف و حديث ها بايد اعتراف كرد كه روزنامه الزمان [برخلاف لوگوى آن كه فاقد هرگونه زيبايى است] روزنامه اى شيك، خبرساز و مدرن تلقى مى شود. صفحه نخست اين روزنامه شبيه روزنامه هاى الحيات و الشرق الاوسط ويترينى از مهمترين خبرهاى روز است كه به صورت گزارش هاى دقيقى از طريق خبرنگاران روزنامه از مكان هاى مختلف چون بغداد، لندن، تهران، موصل، دمشق، قاهره و غيره ارسال شده اند. نكته جالب اينكه اين اخبار به صورت كامل در صفحه اول چاپ مى شوند و برخلاف روش الحيات و الشرق الاوسط خواننده نبايد تتمه آنها را در صفحات ديگر بخواند. مهمترين منبع خبرى الزمان پس از خبرنگارانش، آژانس هاى مشهور خبرى جهان به ويژه فرانس پرس است. صفحات رنگى و عكس هاى هنرى شفاف و استفاده مناسب از آنها موجب مى شود تا هر صفحه روزنامه جلوه هاى بصرى خوبى داشته باشد. در دو سمت لوگو به زبان عربى و انگليسى روزنامه و نحوه انتشار آن معرفى مى شود. مهمترين تبليغ در اين روزنامه، تبليغات مربوط به كانال تلويزيونى الشرقيه است. به جز صفحات مربوط به اخبار، مقالات، اقتصاد، ورزش و غيره اين روزنامه صفحه خاصى تحت عنوان «اكثريت خاموش» دارد كه در آن نقطه نظرات مردم عادى- به ويژه عراقى ها- منعكس مى شوند و در نامه ها يا نوشته هاى كوتاه مشكلات روزمره آنان بازگو مى شود. صفحه «الف ياء» صفحه مخصوص ادبيات و هنر است كه مهمترين اخبار هنرى و ادبى جهان عرب را به اطلاع خوانندگان مى رساند گرچه در گذشته مى شد در صفحه مقالات اين روزنامه نام نويسندگانى چون دكتر حسن حنفى و نصرحامد ابوزيد را ديد. اما امروزه بيشتر نويسندگان صفحه مقالات اين روزنامه را نويسندگان نوپاى عراقى تشكيل مى دهند كه در آن مسائل سياسى عراق را تجزيه و تحليل مى كنند. همين مسئله رويكرد جديد الزمان را نشان مى دهد. به عبارتى ديگر روزنامه الزمان رفته رفته ويژگى بين المللى و فرامنطقه اى خود را از دست مى دهد و به يك روزنامه عراقى صرف تبديل مى شود تا چند سال پيش الزمان يكى از خبرسازترين روزنامه هاى عربى بود كه در شبكه هاى مختلف خبرى جهان مى شد خبرهاى توليدى الزمان را ديد يا شنيد اما اين ويژگى به دليل رويكردهاى جديد اين روزنامه كم كم رنگ مى بازد.
در كنار ويژگى هاى ياد شده بايد به توجه خاص روزنامه الزمان به ادبيات و هنر نيز اشاره كرد. در گذشته تقريباً روزى نبود كه اين روزنامه در كنار انتشار تازه ترين اخبار فرهنگى- هنرى مصاحبه اى با يك شاعر يا نويسنده عرب از مراكش گرفته تا سوريه و لبنان نداشته باشد. اما اين ويژگى بارز فرهنگى و ادبى نيز در الزمان رفته رفته كمرنگ تر شده است. همين ويژگى بود كه روزگارى الزمان را تريبون روشنفكران و هنرمندان آوانگارد عرب مى ساخت. يكى ديگر از ويژگى هاى برجسته روزنامه الزمان ترجمه و چاپ مقالات روزنامه هاى اسرائيلى بود كه به اعتقاد صاحبان اين روزنامه صرفاً به قصد اطلاع خوانندگان چاپ مى شد. اين اقدام واكنش هاى متفاوتى را در پى داشت و به رغم مخالفت هاى گسترده از نظر اطلاع رسانى روزنامه الزمان را در جايگاه بلندترى مى نشاند. در پايان بايد يادآور شد كه در تمام روزنامه هاى فرامنطقه اى عرب از جمله الزمان «توليد» بر «ترجمه» مى چربد و همين مسئله آنان را از روزنامه هاى داخلى و محلى متمايز مى سازد. اين مسئله را اگر بخواهيم با روزنامه هاى منتشره در ايران مقايسه كنيم كه اكثر مطالبشان يا ترجمه است يا تلكس ميزان كارايى و توانمندى روزنامه هاى فرامنطقه اى عرب را نشان مى دهد. تاكيد بر خبر و تهيه گزارش هاى تحليلى خبرى از ويژگى هاى بارز روزنامه هاى فرامنطقه اى اعراب است. روزنامه عرب زبان الزمان در اكثر كشورهاى عرب و تعدادى از كشورهاى اروپايى توزيع مى شود و در آدرس «AZZAMAN.COM» مى توان هر روزه آن را مطالعه كرد