هنر مصاحبه در رادیو

گزارشگران، خبرنگاران، تهیه کنندگان و سردبیران اخبار و برنامه ها در فعالیت های جمع آوری خبر و برنامه سازی خود مترصدند تا به هر رویداد در سه مقطع نزدیک شوند؛ "نگاه پیشین به واقعه ای قبل از رخ دادن"، "گزارش کردن واقعه ای در حین وقوع "و "تجزیه و تحلیل کردن واقعه به محض دیدن". پوشش رادیویی اخبار، امتیاز سرعت و تواتر را همواره با خود دارد، شنوندگان می توانند به سخنان گزارشگر یا دعوت شدگان در همان لحظه که واقعه در حال روی دادن است از طریق ارتباط تلفنی واحد سیار رادیویی بین استودیو و تحریریه خبر گوش بسپارند. برون داد برنامه رادیویی ترکیبی است از صداها، اصوات، موسیقی و فاصله ها. در اخبار رادیو معمولا سهم اصلی از آن صداها همراه با اصوات است که کار فضا سازی یا برجسته سازی را انجام می دهند. سهم عمده ای از این برونداد مصاحبه است، خواه برای مقاصد تحقیقاتی باشد یا صرفا برای پخش رادیویی مد نظر قرار گیرد. هدف از مصاحبه (چه زنده و چه ضبط شده، سه ثانیه ای باشد و یا سی دقیقه ای، سبک باشد و یا سنگین) آن است که اطلاعات را منتقل یا دروازه بانی کند؛ عقیده ای تخصصی یا عمومی بسازد، اقدام یا تصمیمی را تشریح و یا علت آن را ذکر کند، هیجان و یا احساساتی را تبیین نماید و یا درباره ویژگی های شخصی فرد یا گذشته او نگرشی ارائه دهد . مصاحبه این فرصت را فراهم می آورد که کلام خود مصاحبه شونده لحن صدا و مشخصه های طرز بیان او را بشنویم . آیا مصاحبه شونده هنگام سخن لبخند می زند؟ آیا هنگامی که هیجان زدگی یا احساسات بر تنفس او اثر می گذارد، صدایش کمی لرزان می شود ؟ احتمال این که از جملات مصاحبه شوندگان به طوری نا درست تعبیر شود ، اندک است، زیرا از آنان نقل قول نمی شود بلکه خود مستقیما ماجرا را برای شنوندگانی که می توانند تاکید آنان را روی کلمات بشنوند باز می گویند . عواملی که مصاحبه معمولی را به مصاحبه های به یاد ماندنی تبدیل می کند هموراه تعداد مصاحبه هایی که توسط خبرنگاران و گزارشگران تولید و پخش می شود زیاد است اما تعداد محدودی از مصاحبه ها هستند که به یاد می مانند و ار ارزش بالایی برخوردار هستند؛ در زیر به برخی از عواملی که در این زمینه اثرگذار است اشاره شده است: - ارتباط زنده میان مصاحبه گر و مصاحبه شونده - افشای غیر منتظره قضیه ای از سوی مصاحبه شونده - نگاه افشاگر به درون یک موقعیت یا شخصیت . چرا افرادی می پذیرند که در رادیو با آنان مصاحبه شود ؟ -می توانند برای خوشان یا سازمان، محصول، خدمات و فعالیت ها، تبلیغات رایگان انجام داده یا شهرت کسب کنند - ملزم به پذیرش اند، زیرا این کار از شرح وظیفه آنان به عنوان سخنگوی شرکت یا سازمان است - نیاز دارند با گزارش صحیح مسئله ای، به نظر پردازی ها درباره آن مسئله پایان دهند . - می خواهند با تاکید بر جنبه های مثبت در ماجرایی که منفی و خسارت بارمعرفی شده ، توازنی در پوشش خبری به وجود آورند - احساس می کنند نیاز به تخلیه هیجانی از طریق صحبت با دیگران دارند، حتی کسانی کهه در رویدادی در گیر بوده اند، گاه ممکن است از دعوت به صحبت در باره تجربه شان استقبال هم بکنند . چرا افرادی از مصاحبه در رادیو سرباز می کنند ؟ - معتقدند که می خواهید تحقیرشان کنید - از این نگران هستند که شاید نظرشان به نادرستی بیان شود - فکر می کنند که شما در تدوین مصاحبه ، مفهوم سخن َآنان را تغییر خواهید داد - مطمئن نیستند که از عهده پخش رادیویی بر می آیند یا خیر - از صوت کلام خودشان خوششان نمی آید - اگر فکر می کنید در خواست مصاحبه ای ممکن است رد شود، عاقلانه است که انتخاب دومی در نظر داشته باشید؛ منتخب اول شما ممکن است از این که پیشنهاد جایگزین مناسب را ارائه بدهد بسیار شادمان شود . از مصاحبه ها در کجا و چگونه استفاده می کنند ؟ - بریده یا قطعه خبری - بریده کوتاهی ( در حد چند ثانیه ) از مصاحبه به عنوان قسمتی از یک بخش خبر استفاده می شود - مصاحبه خبری- مصاحبه کوتاه زنده یا ضبط شده به مدت دو یا پنج دقیقه به عنوان قسمتی از برنامه طولانی تر - مصاحبه دو میدایی - مصاحبه زنده یا ضبط شده ای که در میان برنامه توسط گزارشگر یا خبرنگار رادیویی یا تلویزیونی اجرا می شود - مصاحبه نمونه - استخراج قسمت کوتاهی ( در حد چند ثانیه ) از مصاحبه ضبط شده طولانی تر و استفاده از آن در فهرست معرف که در ابتدای برنامه پخش می شود - مصاحبه لفاف - بریده یا بریده های کوتاهی از مصاحبه ضبط شده ای که در میان مطالبی که گزارشگر یا خبرنگار درباره ماجرا نوشته و قرائت می کند، مندرج است. لفاف چه در اخبار ، چه در برنامه عادی یا برنامه ویژه حدود 30 ثانیه تا یک دقیقه یا کمی بیشتر است )- مصاحبه بسته - مشابه لفاف است اما معمولا طولانی تر و منتخبی است از یک یا چند مصاحبه ضبط شده که ممکن است از میان طیفی از منابع فراهم آمده باشند و با اثرات صوتی جلوه دهنده ، موسیقی ، مواد آرشیوی و ....تکمیل و به وسیله گزارشگر یا خبرنگار به یکدیگر پیوند داده شود. این نوع مصاحبه ها غالبا دنباله رو خبرند و معمولا در همان روز که ساخته می شوند ، پخش می گردند. مصاحبه بسته ساده ممکن است متشکل از دو بریده مصاحبه باشد که میان سه مطلب پیوند قرار گرفته اند- مصاحبه ویژه - مشابه بسته، اما معمولا طولانی تر و دارای عناصر بیشتر ی است . این گونه کار معمولا به جای آنکه بخشی از برنامه باشد ، به طور مستقل عرضه می شود ، ممکن است از پنج تا سی ثانیه به طول انجامد و بیشتر بر اساس تخیل تدوین شده باشد تا مواد موضوع مصاحبه .- مصاحبه تلفنی ( این نوع مصاحبه اگر در باره موضوعی محلی یا بحث انگیز باشد میان شنوندگان و گفتگو کنندگان متخصص ترتیب خواهد یافت. اگر از نوع راهنمای تلفنی باشد سوالات از سوی شنوندگان برای متخصصان مطرح خواهد شد. - برنامه رشته ای یا مجله ای ( ترکیبی از مصاحبه های زنده و ضبط شده ، تلفن ها، بسته ها و نمونه هاست که ممکن است روی مصاحبه شونده میهمان تمرکز کند. این نوع برنامه بین سی دقیقه تا سه ساعت به طول می انجامد)- مصاحبه مستند ها ( برنامه ضبط شده عمیق و زیبایی با مدتی نزدیک به یک ساعت که شرکت کنندگان و مواد جلو دهنده متعددی را به کار می گیرد ). نقش مصاحبه گر کار مصاحبه گر آن است که مانند میانجی عمل کند. سوال های مناسبی که به پاسخ های پرمایه، همه جانبه و دقیق درباره ماجرا بیانجامد، مطرح کند. شاید لازم است سوال های ظاهرا بی تناسبی بپرسد که پاسخ های مناسب از مصاحبه شونده بیرون بکشد. مصاحبه گر حضور دارد تا سوال هایی را طرح کند که شنونده میل دارد بپرسد . از جمله ویژگی های شخصی لازم برای مصاحبه گر رادیو ، کنجکاوی طبیعی و اعتماد به نفسی است که او ار قادر سازد در انجام مصاحبه مصر باشد. انواع مصاحبه گر اگر می خواهید مصاحبه گر خوبی باشید، نیازمند هستید سبک و رویکردی منحصر به فرد در نحوه پرسیدن سوالات بیافرینند. به خاطر داشته باشید که شنونده رادیو به همان اندازه پاسخ به سوال علاقه مند خواهد بود . قاعده طلایی این است که مصاحبه گر خوب کسی است که می داند چگونه گوش دهد . او از آنچه می شنود برای طرز پرسش و تعیین سوال هایی که خواهد پرسید استفاده می کند. وقتی تصمیم می گیرید چه سوالاتی بپرسید ، درباره حدود پاسخ هایی که خواهید گرفت فکر کنید و ببینید که آیا چنین جوابی را احتمالا قبول می کنید یا لازم می بینید که کمی بیشترفشار بیاورید تا پاسخ رضایت بخش تری بگیرید . اگر قبل از سوالتان فکر خوبی در مورد جواب مورد انتظار داشته باشید به شما کمک می کند اما هرگز نباید این دانستن در طرز پرسیدن شما برای شنوندگان برملا شو د. نقش مصاحبه شونده - غالبا از مصاحبه شونده به عنوان میهمان، شریک و حتی طعمه یاد می کنند . مجموع این واژه ها گویای نقشی است که مصاحبه شوندگان هنگام شرکت در مصاحبه ایفا می کنند . - مصاحبه شونده خوب برای مصاحبه گر ، ارزش طلا را دارد. شما در جست و جوی سخنگویی هستید که به اندازه شما موفقیت مصاحبه را خواهان باشد . این مطلب یعنی اینکه شما از آنان می خواهید که به سوالات شما پاسخ دهند و از کنار موضوع رد نشوند یا بین خود و شما سدی نا مریی ایجاد نکنند. - مصاحبه شوندگان باید درباره موضوع مصاحبه جانبدار و با اطلاع باشند، بدون اینکه تا حد خسته کننده ای تعصب به خرج دهند و باید آنقدر زیرک باشند که دیگران را متوجه جانبداری خود کنند و با خود همراه سازند .هرگاه موقعیت اقتضا کند باید قصه گوی خوبی باشند و آماده باشند که در پخش زنده پرشور و حرارت بحث کنند .- مصاحبه شونده باید شخص مناسبی برای موضوع خاص مصاحبه باشد، بعضی از سازمان ها براین امر پافشاری دارند که ارائه آنان در رسانه ها کار پشت میز نشینان خودشان است. ممکن است آنان کارمندان خوبی باشند ولی متاسفانه این به آن معنا نیست که می توانند با شنوندگان هم ارتباط خوبی داشته باشند .- نقش مصاحبه شونده آن است که پیام خود را منتقل کند و آگاهی را افزایش دهد اما در همان حال متوجه باشد که این همان چیزی است که شما هم از مصاحبه می خواهید به سوالاتی که مصاحبه گر مطرح می کنند پاسخ دهد اما انتظار نداشته باشد که همه کار بر گردن مصاحبه گر باشد . به نقش مصاحبه شونده احترام بگذارد و با بازی هایی مثل واداشتن مصاحبه گر به تلاش سخت برای به دست آوردن پاسخ ، یا کوشش برای تحت تاثیر قراردادن شنوندگان با نادان جلوه دادن مصاحبه گر و روی سخن را با آنان قراردادن ، خود نمایی نکند. از : محمد رضا اقبالی منبع: کتاب مصاحبه رادیویی از " جین بی من"