رسانه و ضرورت وجود اتاق فکر
آقای جعفر عبدالملکی در جام جم ان لاین مورخ بیست و پنجم اسنفد ۱۳۸۴مقاله ای در باره ضرورت وجود اتاق فکر در رسانه ها تحریر کرده اند. ایشان نوشته اند:
«آفرينندگي» يکي از روشهاي «حل مساله » در حوزه مديريت محسوب مي شود که البته در رسانه ها و مديريت آن نقشي مهم دارد.در واقع واکنش مطلوب يک سازمان رسانه اي و ارتباطي به تحولات ، رويدادها و اخباري که لحظه به لحظه از سوي جامعه به يک سازمان رسانه اي و خبري وارد مي شود، خلاقيت و آفرينندگي است ؛ در شرايطي که رسانه در يک مسير رقابتي واقع شده باشد و جلب و جذب مخاطب به عنوان يکي از مهمترين استراتژي ها در نظر گرفته شود.اتاق فکر يکي از ابزارهاي آفرينندگي براي حل مساله و توسعه خلاقيت در هر سازماني مي باشد. مکاني براي انديشيدن به يک مساله يا موضوع بدون حضور عواملي که مانع آزاد انديشي و يا محدوديت مي شوند.در اتاق فکر روشهاي گوناگوني براي توسعه خلاقيت وجود دارد که معروف ترين آن «طوفان مغزي» است.در سازمان هاي رسانه اي با توجه به اهميتي که موضوع خلاقيت دارد، اتاق فکر در طراحي ساختار سازماني لحاظ مي شود.در واقع يکي از بخشهاي اصلي در هر سازمان رسانه اي و به خصوص خبري ، «اتاق فکر» است. از اين نظر بايد توجه داشت که اتاق فکر يک بخش اصلي در چنين سازمان هايي است و نمي توان به عنوان يک بخش مکمل و يا فرعي درباره آن صحبت کرد. مقاله پيوست ضمن برشمردن اهميت و اثر اتاق فکر در حوزه هاي خبري توجهي ويژه به نسبت ميان اعتمادآفريني براي مخاطب و اتاق فکر داشته است.هرچند که آثار و کارکرد اتاق فکر بسيار گسترده است و نمي توان در يک يا چند شاخص آن را محدود کرد. شبکه هاي خبري در اين ميان بيشترين نياز را به اتاق فکر دارند و استفاده از اين بخش به عنوان يک ضرورت تلقي مي شود. به عبارت مشخص موفقيت شبکه هاي خبري براي جلب مخاطب تنها با ايجاد جذابيت و خلاقيت در ارائه اخبار و تحليل ها امکان پذير است.اين موضوع البته در تکميل اصل خدمت و روشني اخبار معنا مي يابد و مي تواند بر بينندگان يک شبکه خبري بيفزايد. اعتماد مخاطب به يک شبکه خبري گنجي است که همه رسانه ها تلاش مي نمايند تا با ارائه صحيح اخبار و تمرکز بر نياز مخاطب و شناسايي آن ، به آن دست يابند.به عبارت ديگر اگر اعتمادسازي به عنوان يک رکن در هر سازمان خبري وجود نداشته باشد، پيامها فقط در فضا پراکنده مي شوند بدون اين که به مخاطب برسند و اثري را به وجود آورند.در حوزه ارتباطات اجتماعي دو نوع الگو را مي توان به طور کلي مطرح کرد. الگويي که به اصطلاح خطي است و شامل فرستنده ، پيام ، مجرا و گيرنده مي باشد و الگويي که به اصطلاح تعاملي است و بر بازخور پيام ميان فرستنده و گيرنده تاکيد مي نمايد.ناگفته پيداست که الگوي دوم ، الگوي مطلوب براي رسانه ها محسوب مي شود و هنگامي حاصل مي شود که رسانه در ارتباطي تعاملي با مخاطب قرار گيرد و مخاطب پذيراي پيامهايي باشد که از سوي فرستنده ارائه مي شود. شرط اساسي هر رابطه انساني ، اعتماد و قابليت اتکا به ديگري است.اعتماد به عنوان يک مکانيسم روانشناختي جامعه شناختي ، کارکردهاي متعددي در زمينه هاي اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي و... در پي دارد و تمامي ابعاد زندگي انساني و اجتماعي را در برمي گيرد.در ميان وظايف و رسالت هاي رسانه هاي جمعي ، تهيه و انتشار خبر، يکي از اهداف اساسي است و رسانه هاي جمعي اساسا همراه خبر متولد مي شوند و نشر خبر و اطلاع رساني در شکل گيري شخصيت اصلي يک رسانه ارتباطي از اهميت فوق العاده اي برخوردار است.امروزه با روند شتابان و رو به تزايد حضور توام با سرعت و دقت و صحت رسانه هاي جمعي ، اخبار از محدوده وجود اسرار خارج شده و دروازه هاي تمام کشورها را به روي خود باز کرده است.ژانر خبر و اطلاع رساني در رسانه ، بيش از ديگر ژانرها و قالبها و نهاده هاي رسانه اي با مفهوم اعتماد و اعتماد آفريني عجين و مرتبط است.همان طور که لازمه خبر، عنصر سرعت است به همان سرعت مخاطبان نسبت به اخبار منتشر شده واکنش نشان مي دهند و بومرنگ گونه (Boomerang) متوليان رسانه شاهد انعکاس بازخورد محصول خود هستند.پس خبر يکي از مهمترين و اساسي ترين مکانيسم هاي جلب يا دفع اعتماد رسانه هاست. ميزان اعتماد مخاطبان به اخبار هر رسانه شاخص تام و تمام سرمايه اجتماعي رسانه محسوب مي شود. در ساده ترين شکل سرمايه اجتماعي ، پديده اعتماد وجود دارد. کالبد شکافي اعتماد و تعيين و رصد اين مفهوم بسيار پيچيده است.در دنياي امروز رسانه هاي جمعي در فرآيند اطلاع رساني بايد به مقابله با چالشهاي اعتماد سازي در خبر بپردازند و ضريب اعتماد مخاطبان خود را نسبت به اخبار ارائه شده ، افزايش دهند تا آنان را از آنچه ويلبر شرام ، پاداش آني مي نامد برخوردار کند.در مجموع اعتماد و بي اعتمادي 2وجه يک مطلبند؛ اما در بحث خبر، اعتماد واکنشي است که نتيجه آن قبول و پذيرفتن رسانه و بي اعتمادي ، واکنشي است که نتيجه آن طرد و نفي رسانه خواهد بود. براساس بررسي به عمل آمده از سوي نگارنده اين سطور، شاخصهاي 16گانه اي راجع به اعتماد رسانه اي در آثار و انديشه بزرگان ارتباطات جمعي قابل تبيين است.در ميان شاخصها و مولفه هاي مبين اعتماد، شاخصهاي کيفي و نرم افزارانه ، جايگاه خاصي به خود اختصاص مي دهد. به طور کلي و اجمالي 3دسته از عوامل موثر بر اعتماد به رسانه ها عبارتند از:1-عوامل مربوط به پيام (Message Factor):اين عامل ناظر بر توجه به محتوا و کيفيت پيام و تاکيد آن بر در نظر گرفتن ميانگين درک و فهم مخاطبان است.2-عوامل مربوط به مخاطب: اين عوامل ازجمله نظريه هاي خشنودي رسانه اي ، توازن شناختي و برجسته سازي بر اين نکته تاکيد دارند که مخاطب پذيراي محض اطلاعات و اخبار نيست ، بلکه قدرت انتخاب و گزينش دارد، بنابراين رسانه ها و مراکز انتشار خبر فعال مايشائ و تعيين کننده نهايي نيستند.3-عوامل زمينه اي (Contextual Factos):عوامل ديگري ازجمله جامعه پذيري سياسي ، تجربيات زندگي ، شناخت فعلي و عوامل نگرشي (Atcitudinal) مثل علاقه مندي به خبر.اعتماد يا بي اعتمادي به منابع خبر (Trust or distrust) بر ميزان و کيفيت تاثيرپذيري اخبار به وسيله مخاطبان تاثير مي گذارد. در ميان شاخص هاي اعتماد رسانه اي ، مهمترين شاخص هاي مورد اجماع انديشمندان رسانه عبارتند از: صداقت / سرعت / شفافيت / بي طرفي / ارضاي کامل مخاطب / جذابيت / مطابق نياز مخاطب بودن / عيني و واقعي بودن / موثق بودن / پرهيز از منفي بافي / هدفمند بودن / پرهيز از گزارش هاي قالبي / پرهيز از مبالغه و اغراق / تعديل و تعريف سانسور/پرهيز از تحريف / پرهيز از اطلاعات متناقض اين شاخص ها در يک بسته خبري مستمر و براي يک بسته خبري الزامي هستند.در پيامهاي توليدي (سريال ، فيلم بلند، داستاني ، مستند و...) الزاما همه اين شاخص ها وجود ندارند و انعکاس به کارگيري افراطي و تفريطي اين شاخص ها در قالبهاي مورد اشاره آثار خود را به کندي نشان مي دهند، در حالي که مديران بخشهاي خبري در کمترين زمان ممکن شاهد انعکاس و واکنش مخاطبان هستند، چرا که خبر متولي پاسخگويي به نيازهاي فوري ، غيرقابل پيش بيني و دفعتي مخاطب هستند و همين عوامل حساسيت خبر را به طور فزاينده اي موجب شده اند.ضرورت اتاق فکر در يک حوزه خبريبا توجه به مطالب مطرح شده و اشاره به حساسيت يک حوزه خبري به پاسخ دهي نيازهاي فوري مخاطب ، نقش فکر، انديشه و تشکل سازماني اتاق فکر در راستاي ارضا و اقناع مخاطب مشخص مي شود.1-تشکيل اتاق فکر خبر در حوزه خبري و بهره مندي از ديدگاه صاحب نظران مختلف اقتصادي ، اجتماعي ، سياسي و فرهنگي 2-عملياتي کردن ديدگاه هاي علمي با رويه خبر و قالبهاي خبري و انطباق آن با نيازها و عطش افکار عمومي3-طرح و بررسي آخرين نظرسنجي ها و نيازسنجي ها در سازمان يا خارج سازمان که معطوف به مباحث خبري هستند. 4-طرح ، بررسي و تحليل محتوايي اخبار و گزارش هاي پخش شده و شناخت نقاط ضعف و قوت در اين خصوص.5-اهتمام به بازخوردهاي افکار عمومي در قالب تماسهاي تلفني و...6-تبيين و توفيق سياست هاي حوزه اجرايي متناسب با اصول نياز مخاطب و مصلحت سازمان7-به طريقي عمل شود که لايه هاي مختلف کارشناسي حوزه خبري در اتاق فکر به صورت متناوب و با توجه به موضوع جلسه حضور داشته باشند تا مشارکت جويي و مشارکت آفريني تحقق يابد. بدون ترديد جامع نگري ، غني سازي ، ابتکار و نوآوري ، کيفيت ، سرعت و بهره وري اخبار مرهون فکر و انديشه اي است که در اتاق فکر نضج گرفته است.به تعبير جامعه شناسان ارتباط جمعي ، خبر گران ترين ژانر راديويي و تلويزيوني است ؛ پس دقت نظر، رويدادمداري و تعميق خبري (In-depth) و بهره گيري از راهبردهاي پژوهشي که در اتاق فکر (محل تجميع انديشه و طوفان فکري) مطرح و تعيين مي شود، يک بحث جدي است.
«آفرينندگي» يکي از روشهاي «حل مساله » در حوزه مديريت محسوب مي شود که البته در رسانه ها و مديريت آن نقشي مهم دارد.در واقع واکنش مطلوب يک سازمان رسانه اي و ارتباطي به تحولات ، رويدادها و اخباري که لحظه به لحظه از سوي جامعه به يک سازمان رسانه اي و خبري وارد مي شود، خلاقيت و آفرينندگي است ؛ در شرايطي که رسانه در يک مسير رقابتي واقع شده باشد و جلب و جذب مخاطب به عنوان يکي از مهمترين استراتژي ها در نظر گرفته شود.اتاق فکر يکي از ابزارهاي آفرينندگي براي حل مساله و توسعه خلاقيت در هر سازماني مي باشد. مکاني براي انديشيدن به يک مساله يا موضوع بدون حضور عواملي که مانع آزاد انديشي و يا محدوديت مي شوند.در اتاق فکر روشهاي گوناگوني براي توسعه خلاقيت وجود دارد که معروف ترين آن «طوفان مغزي» است.در سازمان هاي رسانه اي با توجه به اهميتي که موضوع خلاقيت دارد، اتاق فکر در طراحي ساختار سازماني لحاظ مي شود.در واقع يکي از بخشهاي اصلي در هر سازمان رسانه اي و به خصوص خبري ، «اتاق فکر» است. از اين نظر بايد توجه داشت که اتاق فکر يک بخش اصلي در چنين سازمان هايي است و نمي توان به عنوان يک بخش مکمل و يا فرعي درباره آن صحبت کرد. مقاله پيوست ضمن برشمردن اهميت و اثر اتاق فکر در حوزه هاي خبري توجهي ويژه به نسبت ميان اعتمادآفريني براي مخاطب و اتاق فکر داشته است.هرچند که آثار و کارکرد اتاق فکر بسيار گسترده است و نمي توان در يک يا چند شاخص آن را محدود کرد. شبکه هاي خبري در اين ميان بيشترين نياز را به اتاق فکر دارند و استفاده از اين بخش به عنوان يک ضرورت تلقي مي شود. به عبارت مشخص موفقيت شبکه هاي خبري براي جلب مخاطب تنها با ايجاد جذابيت و خلاقيت در ارائه اخبار و تحليل ها امکان پذير است.اين موضوع البته در تکميل اصل خدمت و روشني اخبار معنا مي يابد و مي تواند بر بينندگان يک شبکه خبري بيفزايد. اعتماد مخاطب به يک شبکه خبري گنجي است که همه رسانه ها تلاش مي نمايند تا با ارائه صحيح اخبار و تمرکز بر نياز مخاطب و شناسايي آن ، به آن دست يابند.به عبارت ديگر اگر اعتمادسازي به عنوان يک رکن در هر سازمان خبري وجود نداشته باشد، پيامها فقط در فضا پراکنده مي شوند بدون اين که به مخاطب برسند و اثري را به وجود آورند.در حوزه ارتباطات اجتماعي دو نوع الگو را مي توان به طور کلي مطرح کرد. الگويي که به اصطلاح خطي است و شامل فرستنده ، پيام ، مجرا و گيرنده مي باشد و الگويي که به اصطلاح تعاملي است و بر بازخور پيام ميان فرستنده و گيرنده تاکيد مي نمايد.ناگفته پيداست که الگوي دوم ، الگوي مطلوب براي رسانه ها محسوب مي شود و هنگامي حاصل مي شود که رسانه در ارتباطي تعاملي با مخاطب قرار گيرد و مخاطب پذيراي پيامهايي باشد که از سوي فرستنده ارائه مي شود. شرط اساسي هر رابطه انساني ، اعتماد و قابليت اتکا به ديگري است.اعتماد به عنوان يک مکانيسم روانشناختي جامعه شناختي ، کارکردهاي متعددي در زمينه هاي اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي و... در پي دارد و تمامي ابعاد زندگي انساني و اجتماعي را در برمي گيرد.در ميان وظايف و رسالت هاي رسانه هاي جمعي ، تهيه و انتشار خبر، يکي از اهداف اساسي است و رسانه هاي جمعي اساسا همراه خبر متولد مي شوند و نشر خبر و اطلاع رساني در شکل گيري شخصيت اصلي يک رسانه ارتباطي از اهميت فوق العاده اي برخوردار است.امروزه با روند شتابان و رو به تزايد حضور توام با سرعت و دقت و صحت رسانه هاي جمعي ، اخبار از محدوده وجود اسرار خارج شده و دروازه هاي تمام کشورها را به روي خود باز کرده است.ژانر خبر و اطلاع رساني در رسانه ، بيش از ديگر ژانرها و قالبها و نهاده هاي رسانه اي با مفهوم اعتماد و اعتماد آفريني عجين و مرتبط است.همان طور که لازمه خبر، عنصر سرعت است به همان سرعت مخاطبان نسبت به اخبار منتشر شده واکنش نشان مي دهند و بومرنگ گونه (Boomerang) متوليان رسانه شاهد انعکاس بازخورد محصول خود هستند.پس خبر يکي از مهمترين و اساسي ترين مکانيسم هاي جلب يا دفع اعتماد رسانه هاست. ميزان اعتماد مخاطبان به اخبار هر رسانه شاخص تام و تمام سرمايه اجتماعي رسانه محسوب مي شود. در ساده ترين شکل سرمايه اجتماعي ، پديده اعتماد وجود دارد. کالبد شکافي اعتماد و تعيين و رصد اين مفهوم بسيار پيچيده است.در دنياي امروز رسانه هاي جمعي در فرآيند اطلاع رساني بايد به مقابله با چالشهاي اعتماد سازي در خبر بپردازند و ضريب اعتماد مخاطبان خود را نسبت به اخبار ارائه شده ، افزايش دهند تا آنان را از آنچه ويلبر شرام ، پاداش آني مي نامد برخوردار کند.در مجموع اعتماد و بي اعتمادي 2وجه يک مطلبند؛ اما در بحث خبر، اعتماد واکنشي است که نتيجه آن قبول و پذيرفتن رسانه و بي اعتمادي ، واکنشي است که نتيجه آن طرد و نفي رسانه خواهد بود. براساس بررسي به عمل آمده از سوي نگارنده اين سطور، شاخصهاي 16گانه اي راجع به اعتماد رسانه اي در آثار و انديشه بزرگان ارتباطات جمعي قابل تبيين است.در ميان شاخصها و مولفه هاي مبين اعتماد، شاخصهاي کيفي و نرم افزارانه ، جايگاه خاصي به خود اختصاص مي دهد. به طور کلي و اجمالي 3دسته از عوامل موثر بر اعتماد به رسانه ها عبارتند از:1-عوامل مربوط به پيام (Message Factor):اين عامل ناظر بر توجه به محتوا و کيفيت پيام و تاکيد آن بر در نظر گرفتن ميانگين درک و فهم مخاطبان است.2-عوامل مربوط به مخاطب: اين عوامل ازجمله نظريه هاي خشنودي رسانه اي ، توازن شناختي و برجسته سازي بر اين نکته تاکيد دارند که مخاطب پذيراي محض اطلاعات و اخبار نيست ، بلکه قدرت انتخاب و گزينش دارد، بنابراين رسانه ها و مراکز انتشار خبر فعال مايشائ و تعيين کننده نهايي نيستند.3-عوامل زمينه اي (Contextual Factos):عوامل ديگري ازجمله جامعه پذيري سياسي ، تجربيات زندگي ، شناخت فعلي و عوامل نگرشي (Atcitudinal) مثل علاقه مندي به خبر.اعتماد يا بي اعتمادي به منابع خبر (Trust or distrust) بر ميزان و کيفيت تاثيرپذيري اخبار به وسيله مخاطبان تاثير مي گذارد. در ميان شاخص هاي اعتماد رسانه اي ، مهمترين شاخص هاي مورد اجماع انديشمندان رسانه عبارتند از: صداقت / سرعت / شفافيت / بي طرفي / ارضاي کامل مخاطب / جذابيت / مطابق نياز مخاطب بودن / عيني و واقعي بودن / موثق بودن / پرهيز از منفي بافي / هدفمند بودن / پرهيز از گزارش هاي قالبي / پرهيز از مبالغه و اغراق / تعديل و تعريف سانسور/پرهيز از تحريف / پرهيز از اطلاعات متناقض اين شاخص ها در يک بسته خبري مستمر و براي يک بسته خبري الزامي هستند.در پيامهاي توليدي (سريال ، فيلم بلند، داستاني ، مستند و...) الزاما همه اين شاخص ها وجود ندارند و انعکاس به کارگيري افراطي و تفريطي اين شاخص ها در قالبهاي مورد اشاره آثار خود را به کندي نشان مي دهند، در حالي که مديران بخشهاي خبري در کمترين زمان ممکن شاهد انعکاس و واکنش مخاطبان هستند، چرا که خبر متولي پاسخگويي به نيازهاي فوري ، غيرقابل پيش بيني و دفعتي مخاطب هستند و همين عوامل حساسيت خبر را به طور فزاينده اي موجب شده اند.ضرورت اتاق فکر در يک حوزه خبريبا توجه به مطالب مطرح شده و اشاره به حساسيت يک حوزه خبري به پاسخ دهي نيازهاي فوري مخاطب ، نقش فکر، انديشه و تشکل سازماني اتاق فکر در راستاي ارضا و اقناع مخاطب مشخص مي شود.1-تشکيل اتاق فکر خبر در حوزه خبري و بهره مندي از ديدگاه صاحب نظران مختلف اقتصادي ، اجتماعي ، سياسي و فرهنگي 2-عملياتي کردن ديدگاه هاي علمي با رويه خبر و قالبهاي خبري و انطباق آن با نيازها و عطش افکار عمومي3-طرح و بررسي آخرين نظرسنجي ها و نيازسنجي ها در سازمان يا خارج سازمان که معطوف به مباحث خبري هستند. 4-طرح ، بررسي و تحليل محتوايي اخبار و گزارش هاي پخش شده و شناخت نقاط ضعف و قوت در اين خصوص.5-اهتمام به بازخوردهاي افکار عمومي در قالب تماسهاي تلفني و...6-تبيين و توفيق سياست هاي حوزه اجرايي متناسب با اصول نياز مخاطب و مصلحت سازمان7-به طريقي عمل شود که لايه هاي مختلف کارشناسي حوزه خبري در اتاق فکر به صورت متناوب و با توجه به موضوع جلسه حضور داشته باشند تا مشارکت جويي و مشارکت آفريني تحقق يابد. بدون ترديد جامع نگري ، غني سازي ، ابتکار و نوآوري ، کيفيت ، سرعت و بهره وري اخبار مرهون فکر و انديشه اي است که در اتاق فکر نضج گرفته است.به تعبير جامعه شناسان ارتباط جمعي ، خبر گران ترين ژانر راديويي و تلويزيوني است ؛ پس دقت نظر، رويدادمداري و تعميق خبري (In-depth) و بهره گيري از راهبردهاي پژوهشي که در اتاق فکر (محل تجميع انديشه و طوفان فکري) مطرح و تعيين مي شود، يک بحث جدي است.
posted by عبدالرضا شاه محمدی @ 10:26 PM
<< Home