كتابخانه ‏هاى الكترونيك: فرصت‏ها و چالش‏ها

کتابخانه ‏هاى الكترونيك: فرصت‏ها و چالش‏ها
کتاب هفته در شماره ۲۲۱ خود مطلبی جالب را برای علاقه مندان به کتابخانه های الکترونیک چاپ کرده است. خواندن آن خالی از لطف نیست.
نویسنده: سوزان بى.بارنارد رئيس بخش خدمات دسترسى كتابخانه دانشگاه كنت اسميت
ترجمه: محمدحسن خطيبى بايگى
مفهوم اساسى كتابخانه به مثابه تأمين‏كننده منابع اطلاعاتى، ادبى و سرگرمى‏ها براى همه شهروندان در جوامع متمدن يكى از ارزش‏هاى ديرينه محسوب مى‏شود. شايد كتابخانه مهمترين ابزار عرضه كتاب در مقياس وسيع به خوانندگان است.
اگر چه كه كتابخانه ‏ها برخلاف نمايندگى‏هاى فروش، براى ناشران رابطه مستقيمى بين درآمد و تعداد جلدهاى فروخته شده و يا خوانده شده برقرار نمى‏كنند، با اين وجود، بازار كتابخانه ‏ها براى ناشران انواع كتب، بسيار مهم است. معمولاً كتابخانه ‏ها به نسبت افراد قيمت بالاترى براى كتاب مى‏پردازند چرا كه هر مطلبى در كتابخانه مورد استفاده چندين نفر قرار مى‏گيرد.
علاوه بر كتابخانه ‏هاى عمومى اكثر نهادهاى آموزشى، ادارات دولتى، شركت‏هاى بزرگ و مؤسسات غيرانتفاعى كتابخانه ‏ها را به عنوان ابزارى در جهت خدمت به ارباب رجوع خود مى‏دانند.
همه كتابخانه ‏ها به جز كتابخانه ‏هاى خصوصى داراى ويژگى‏هايى است كه به ارباب رجوع آن كتابخانه مربوط مى‏شود. اين ويژگى‏ها عبارت است از:
1- وجود مقياس وسيع و متنوعى از كالاها (goods) كتب، مقالات،... و مجموعه ‏هايى كه به خوانندگان امكان انتخاب مى‏دهد.
2- وجود مجموعه ‏هايى كه از منابع نسبتاً بى‏شمار استخراج شده باشند.
3- گردآورى اطلاعاتى از قبيل تعداد ارباب رجوع كتابخانه ‏ها و نيازها و علايق آنان.
4- جمع‏آورى مطالبى كه استفاده از آنها آسان بوده، داراى شكل، فرمت و استاندارد جهانى و قابل حمل است. 5- و از همه مهمتر اينكه دسترسى به اين كالاها )كتب، مقالات، نشريات و...( براى همه آزاد باشد.
»كتاب‏ها« در گستره كتابخانه
در همه كتابخانه ‏ها بين دو نوع آثار چاپى تفاوت گذارده مى‏شود. يكى از اين دو نوع تك‏نگارى‏ها (Monographs)هستند؛ آنچه كه عوام به نام »كتاب« مى‏شناسد. نوع ديگر نشريات ادوارى (Serial) هستند كه شامل روزنامه ‏ها، مجلات، نشريات و... هستند. معمولاً تك‏نگارى‏ها يا همان كتاب‏ها راجع به يك موضوع خاص به نگارش در مى‏آيند و معمولاً در يك جلد يا بيشتر و در تاريخ خاصى منتشر مى‏شوند. ولى نشريات ادوارى در فاصله ‏هاى زمانى معين منتشر مى‏شوند؛ كه ممكن است روزانه باشد، هفتگى باشد، ماهانه باشد و... مطالب نشريات از موضوعاتى تشكيل شده كه ممكن است به هم مربوط باشند يا مربوط نباشند. تفاوت ميان اين دو نوع تمام مراحل آسايش و كنترل در كتابخانه را تحت تأثير قرار داده است - از انتخاب و خريد كتاب گرفته تا فهرستنويسى، قفسه چينى و گردش كتاب در دست ارباب رجوع.
كتابخانه ‏ها اكثر بودجه خود را صرف خريد تك‏نگارى‏ها )كتب( و نشريات ادوارى مى‏كنند. خريد كتاب معمولاً فقط يك بار صورت مى‏گيرد ولى نشريات ادوارى دائماً از طريق حق اشتراك به كتابخانه ‏ها تحويل داده مى‏شود. همچنين تحويل رسيد و فهرستنويسى براى كتاب‏ها فقط يك بار صورت مى‏گيرد ولى براى نشريات ادوارى نامحدود است. قابل گردش بودن كتاب در دست ارباب رجوع و همچنين مدت امانت دادن كتاب يا نشريه بستگى به جايگاه و ارزش آن كتاب يا نشريه دارد.
كتابخانه ‏ها در تلاش براى تهيه مجموعه وسيعى از منابعى كه نياز مراجعان را برطرف كند، مطالب را در اندازه ‏ها و فرمت‏هاى گوناگون گردآورى مى‏كنند و علاوه بر كتب از وسايل سمعى و بصرى، ميكروفورم‏ها، منابع الكترونيك و... نيز بهره مى‏برند. هم اكنون »كتاب الكترونيك« به عنوان آخرين دست‏آورد مورد استفاده دانشگاهيان و ديگر افراد قرار گرفته است.
الكترونيك و ارائه خدمات در كتابخانه
هم اكنون كه در آغاز قرن بيست و يكم هستيم، بسيارى از افراد با فرمت‏هاى الكترونيك بسيارى از آثار آشنا هستند، آثارى از قبيل كتب مرجع )فرهنگ لغات و دانشنامه ‏ها(، فهرست‏هاى ادوارى و چكيده‏نويسى‏ها و اخيراً هم نشريات الكترونيكى. اين مطالب به آسانى با فرمت‏هاى الكترونيك تطبيق پيدا كرده و روى هم رفته به آسانى از سوى ارباب رجوع كتابخانه پذيرفته مى‏شود.
اگرچه ممكن است اين آثار جايگزينى براى آثار چاپى نباشد ولى مى‏تواند در كنار مخزن كتابخانه به عنوان ابزارى كه دسترسى به آن به آسانى ممكن است مورد استفاده قرار گيرد.
كتابخانه ‏ها در تغيير متون چاپى به ديگر فرمت‏ها نقش اساسى ايفا مى‏كنند. )مثلاً آثار چاپى را به منظور حفظ و نگهدارى به ميكروفيلم تبديل مى‏كنند(. برخى كتابخانه ‏ها خود اين تغييرات را انجام مى‏دهند ولى برخى ديگر آثارشان را به مراكز مربوط فرستاده تا تبديل به فرمت‏هاى ديگرى شود. مثلاً اكثر كتابخانه ‏هاى دانشگاهى نسخه ‏هاى چاپى از رساله و پايان‏نامه ‏هاى خود را به مركز بين‏المللى ميكروفورم‏هاى دانشگاهى (UMY) مى‏فرستند تا اين نسخه ‏ها در آنجا تبديل به ميكروفيلم و ديجيتال شده و سپس در دسترس علاقه‏مندان قرار گيرد.
امروزه با توجه به حدود استفاده عادلانه از آثار و ديگر شروط مربوط به كپى‏رايت، كتابخانه ‏هاى دانشگاهى مكرراً مجموعه ‏هايى از آثارشان را اسكن مى‏كنند كه اين كار ممكن است به خاطر حفظ و نگهدارى آثار صورت گيرد يا به خاطر اينكه اين آثار به راحتى در دسترس مراجعان قرار گيرد.
مثلاً يكى از خدمات مشتركى كه از اواسط دهه 1990 در كتابخانه ‏هاى دانشگاهى گسترش پيدا كرد، ذخيره كتب به صورت الكترونيك بود (electronic reserves). ذخيره كتاب به شكل سنتى آن كتابخانه ‏ها با توجه به سطح مطالب و مقاطع تحصيلى دانشجويان و مدرسان مطالبى را در اختيار آنان قرار مى‏دادند. اما ذخيره كتب و مقالات به صورت الكترونيك مطالب را براى هر دوره‏اى گردآورى كرده و آنها را براى استفاده دانشجويان در onlineقرار مى‏دهند.
ذخيره كتب و مقالات و... به شكل الكترونيك نسبت به مشابه ‏هاى چاپى داراى امتيازاتى است، بدين معنى كه همزمان در دسترس همه دانشجويان در هر مقطعى قرار گرفته و كتب و مقالات با تماس بدنى، فتوكپى گرفتن و... خراب نمى‏شود و زمانى كه آثار بر روى شبكه online ذخيره شد، دسترسى افراد به زمان و مكان خاصى محدود نخواهد شد.
هم اكنون كتابخانه ‏هاى مدرن خدمات ديگرى را نيز از طريق متون الكترونيك ارائه مى‏دهند. نرم‏افزار Aniel كه در اوايل دهه 1990 توسط گروه تحقيقات كتابخانه ‏هاى دانشگاهى (Research libraries Group) گسترش پيدا كرد، داد و ستد ميان كتابخانه ‏ها را ميسر كرده و موجب شد كتابخانه ‏ها با اسكن مقالات و مطالبشان بر روى اينترنت نيازها و در خواست‏هاى مراجعان خود را پاسخ گويند. از طريق اين نرم‏افزار اسناد و مدارك مورد نياز مراجعان به يكى از كتابخانه ‏هاى محلى فرستاده شده، در آنجا اين اسناد پرينت گرفته مى‏شود و تحويل مراجعان محلى مى‏شود. ولى هم اكنون جديدترين نوع نرم‏افزار Ariel اسناد در خواست شده را مستقيماً از كتابخانه اصلى از طريق E.mail تحويل متقاضيان مى‏دهد و تحويل آن را، حتى از كتابخانه ‏هاى بسيار دور ممكن ساخته است.
از ديگر روش‏هاى تحويل اسناد و مدارك مورد نياز به متقاضيان اين است كه كتابخانه ‏ها با استخدام برنامه‏نويس كامپيوتر يا استفاده از نرم‏افزارهاى تجارى اين اسناد را بر روى سايت‏هايى اسكن مى‏كنند و متقاضيان فقط از طريق دادن اسم رمز (Password) مى‏توانند از مطالب موجود در آن سايت‏ها استفاده كنند.
بنابراين مفهوم كتابخانه به عنوان گردآورنده اصلى مطالب و موضوعات براى مراجعان در حال تغيير است و مى‏رود تا تكنولوژى‏هاى نوين و ابزار الكترونيك را در محيطى مجازى دربرگيرد. با اين حال اين سؤال مطرح مى‏شود كه چگونه كتابخانه ‏ها تحت تأثير ابزار الكترونيك و كتب الكترونيك قرار گرفته يا از آنها استفاده خواهند كرد؟
چرا كتاب‏هاى الكترونيك؟ ويژگى‏ها و پتانسيل‏ها
با نگاهى اجمالى به اخبار و تبليغات در خصوص سخت‏افزارها و نرم‏افزارهاى كتاب الكترونيك و سيستم‏هاى حمايت‏كننده متوجه انگيزه ‏ها و برنامه ‏هاى پديدآورندگان اين ابزار خواهيم شد. واضح است كه كتاب‏هاى الكترونيك هزينه ‏هاى ناشران را كاهش مى‏دهد. هزينه ‏هايى از قبيل هزينه توليد، انباردارى و... . همچنين با فروش مستقيم كتاب به خوانندگان اصلى، واسطه ‏ها و دلال‏ها را در بازار از بين مى‏برد. ناشران نيز شيفته تكنولوژى‏هاى رمزگذارى اين افزارها شده‏اند چرا كه مانع از چاپ و كپى كل كتاب توسط ديگران مى‏شود. توليدكنندگان دستگاه كتاب الكترونيك تصديق مى‏كنند كه هدف اصلى فروش كتاب‏هاست نه وسيله ديگرى به نام Softbook’s Quick start package براى سازمان‏ها و مؤسسات تجارى سيستم كاملى از ارائه، ذخيره و توزيع، دسترسى به اسناد را فراهم مى‏كند و اگر چه به وضوح بيان نشده اما مى‏توان چنين استنباط كرد كه يك دليل ساده گرايش سرمايه‏دارى به پديدآوردن اين ابزار موفقيت‏آميز اين است كه از لحاظ تكنولوژيكى اين كار ممكن بوده و هر چند مشكلات و چالش‏هايى بر سر راه است اما نتيجه بسيار عالى خواهد بود. منافع و مزاياى بالقوه دستگاه كتاب الكترونيك براى كاربران بسيار مهم است. اين موضوعات در همايش‏ها و رسانه ‏ها مفصلاً مورد بحث قرار گرفته است. اما در اين ميان يك نكته فراموش شده است و آن اين است كه ميليون‏ها نفر به كتابخانه ‏ها به عنوان اصلى‏ترين منبع تهيه كتاب و يا به عنوان منبعى فرعى براى تهيه كتاب متكى هستند.
كتاب‏هاى الكترونيك موجود به عنوان ابزارى براى پخش وسيع كتاب و مقالات به خوانندگان اشتباهاً با كتابخانه ‏ها مقايسه مى‏شوند.
برخى از محدوديت‏هاى كتاب‏هاى الكترونيك از اين قرار است: 1- فهرست بسيار محدودى از كالاها )كتب، مقالات و...( كه در هر فروشگاه عرضه مى‏شود.
2- نبود معيارها و استانداردى براى قالب‏ها و فرمت‏ها در ميان توليدكنندگان و فروشندگان.
3- نبود فهرستگان جهانى.
4- قيمت بالا.
ماهيت اختصاصى بودن كتاب‏هاى الكترونيك كه هم اكنون در دسترس هستند، مانع از اين مى‏شود كه اين وسايل براى خوانندگان جدى جذاب باشد. مثلاً اگر يك كتابخانه دانشگاهى را كه مراجعانش دانشجو هستند در نظر بگيريم مى‏بينيم كه اين كتابخانه فهرست قابل ملاحظه‏اى از كتب، نشريات، اسناد دولتى و ديگر آثار منتشر شده را در قرن‏هاى مختلف و در سرتاسر جهان و اطلاعاتى از قبيل زبان، موضوع و سطح مطالب را به مراجعان ارائه مى‏دهد. دانشجويان فقط به فهرست كتابخانه دانشگاه خود محدود نيستند و همگى بى‏درنگ مى‏توانند به فهرست كتابخانه ‏هاى ديگر نقاط جهان دست يابند و با كمى محدوديت مى‏توانند هر مطلبى را از هر نقطه از جهان به دست آورند. همه اين كارها به بركت وجود همكارى ميان كتابخانه ‏ها ميسر شده است. فقط در ايالت اوهايو، كنسرسيوم ohialink به 74 دانشگاه و مؤسسه رسانه‏اى اجازه مى‏دهد تا در فهرستى كه بيش از هفت ميليون از عناوين منحصر به فرد را در بر مى‏گيرد به جست‏وجو بپردازند. اين مقالات متعلق به كتابخانه ‏هاى عضو اين شبكه در سر تا سر آمريكاست. همچنين اين شبكه اين امكان را به مراجعان مى‏دهد كه مطالب مورد نياز خود را از طريق online سفارش داده تا اين مطالب در عرض 2 يا 3 روز از طريق كتابخانه ‏هاى محلى كه عضو اين شبكه هستند، تحويل آنان گردد. در سال 1998 فقط 550875 عنوان كتاب از طريق اين شبكه تقاضا شد. اين ميزان را با حدود 100 عنوانى كه هم اكنون اشارات softbook ارائه داده مقايسه كنيد. )منظور كتب الكترونيك منتشر شده است(.
عدم وجود هماهنگى و يكپارچگى بين آثارى كه توسط ناشران كتاب الكترونيك فراهم مى‏آيد و نبود فهرست مشترك و جهانى از اين آثار خوانندگان را در يافتن منابع مورد نياز با مشكل مواجه مى‏سازد. نرم‏افزارهاى اختصاصى و تكنولوژى‏هاى رمزگذارى كه دسترسى به اين آثار را محدود مى‏كنند و نبود يك استاندارد جهانى اين مشكل را بغرنج‏تر مى‏كند.
با اين وجود، دستگاههاى (device) كتاب الكترونيك نسبت به كتاب‏هاى چاپى و نشريات الكترونيك جارى داراى مزايايى است. مهمترين مزيت آن نسبت به كتب چاپى، گنجايش زياد آن است. قابل حمل بودن آن هم مزيتى به نسبت نشريات الكترونيكى است. براى اين منظور به مزاياى بالقوه يك دستگاه كتاب الكترونيك براى خوانندگان نشريات الكترونيكى كه شبكه Ohiolink در اختيار آنان مى‏گذارد توجه كنيد.
براساس قراردادى كه ميان انتشارات دانشگاهى (Academic Press) و انتشارات Elserierصورت گرفته است مركز نشريات الكترونيكى ohiolink )Ejc)مطالب بيش از 1300 نشريه دانشگاهى را بر روى WEBقرار داده است. كاربران ohiolink كه در هفته 9 تا 10 هزار مقاله را دانلود (down load)مى‏كنند، در جست‏وجو و دسترسى به مطالب مناسب با علايق خويش مهارت يافته‏اند، بدون اينكه وارد ساختمان كتابخانه‏اى شوند يا كتابى را باز كنند ولى براى خواندن اين مطالب بايد در مقابل مانيتور نشسته يا آنها را پرينت بگيرند.
وسيله‏اى براى خوانندگان جدى: يك مطالعه موردى
اگر سهل‏الوصول بودن و علايق مصرف‏كننده مهمترين دليل طراحى دستگاه خوانشگر الكترونيك (electronic reading)باشد لذا اين دستگاه بايد شامل بسيارى از ويژگى‏هايى باشد كه بسيارى از محصولات مشابه هم اكنون دارا هستند.
اول اينكه انعطاف پذيرى اين دستگاهها بايد بيشتر شده و محدوديت‏هاى مربوط به مالكيت اين دستگاهها كاهش يابد، در غير اين صورت اين دستگاهها صرفاً به عنوان كالايى لوكس باقى خواهد ماند. اگر به مثال زير توجه كنيد، متوجه خواهيد شد كه چگونه كسى مثل استاد دانشگاه از كتاب الكترونيك استفاده مى‏كند: اين استاد كه حوزه تخصصش »هنر آمريكايى« است مرتباً Journal Art Bullevin را كه از طريق حق‏اشتراك تهيه مى‏كند مطالعه مى‏كند. او همچنين موارد مربوط به اين حوزه را از ديگر نشريات مطالعه مى‏كند نشرياتى از قبيل Amrican Art joumal، Art in Amrican، arts،Gazette des Beaux و Woman’s Art journal و... .
وى به همه اين نشريات به نحوى دسترسى دارد و مى‏تواند مقالات مورد نياز خود را از تمامى اين مجلات بر روى دستگاه خوانشگر خود دانلود كرده و هميشه و هر وقت كه فرصت اجازه مى‏دهد اين مطالب را مطالعه كند. وى مى‏تواند مطالبى را از قبيل نقدى كه به يك مقاله مى‏نويسد، كتب و مقالاتى را كه در كلاس درس مورد نياز است و مطالبى سرگرم‏كننده و... را بر روى دستگاه خود دانلود كرده، تا هر وقت كه بخواهد به آنها رجوع كرده و آنها را مطالعه نمايد.
دستگاه مورد نظر بايد داراى ويژگى‏هايى از قبيل تراكم، دسترسى آسان و... باشد و بايد از نرم‏افزارهاى مختلفى براى استفاده از اسناد و ديگر آثار الكترونيك نيز بهره برد. اين دستگاه به افراد اجازه مى‏دهد تا از بين انبوه مطالب، مطالبى را كه به زندگى روزمره‏شان مربوط است، از منابع الكترونيكى، شبكه ‏هاى مؤسسات، سازمان‏ها و... لود كرده (Load) و بر روى دستگاه خود قرار دهند و هميشه آن را با خود همراه داشته باشند، مطالب آن دستگاه را اگر لازم شد پرينت بگيرند يا به ديگران منتقل كنند.
كتاب‏هاى الكترونيك و كتابخانه ‏ها: مشاركت ممكن ميان كتابخانه ‏ها و مدل‏هاى سرويس‏دهى
همانگونه كه كتابخانه ‏ها بازار بزرگى را براى كتاب‏ها و نشريات چاپى فراهم كرده‏اند، موقعيت‏ها و فرصت‏هاى زيادى وجود دارد كه مى‏توان با استفاده از دستگاه مذكور و متون الكترونيك ارائه خدمات به مراجعان را افزايش داد. با دو مثال زير اين موضوع روشن‏تر مى‏شود:
1- گردش متون الكترونيكى در دستگاه كتاب الكترونيك: يكى از اين فرصت‏ها براى استفاده از كتب الكترونيك، لود كردن بسته ‏هاى نرم‏افزارى متون الكترونيك بر روى اين دستگاههاست. هم اكنون كاربران از مجموعه كتب چاپى كتابخانه ‏ها، مقالات و كتبى را انتخاب كرده و به امانت مى‏گيرند يا ممكن است اين كتب و مقالات در خانه يا محل كار تحويل آنان شود.
ولى در شكل الكترونيك كتب و مقالات، مطالب مورد نياز خوانندگان را مى‏توان بر دستگاههاى كتاب الكترونيك آنها دانلود كرده و اين مطالب مدت معينى به صورت امانت در دستگاههاى آنان باقى بماند. همچنين اين سيستم الكترونيك، زمان لازم براى بازيابى، پردازش و تحويل كتاب و مطالب مورد نياز را كاهش مى‏دهد. اكثر كاربران هم ترجيح مى‏دهند نشريات و متون الكترونيك خود را بر روى يك دستگاه قابل حمل مطالعه كنند نه برروى كامپيوترهاى شخصى PC يا به شكل چاپى. كتابخانه ‏ها مى‏توانند اين دستگاهها را در اختيار كسانى قرار دهند كه قدرت خريد آنها را ندارند. البته استفاده موفقيت‏آميز از اين دستگاهها موجب افزايش فروش آنها خواهد شد چرا كه به مرور افراد به مزاياى آن پى خواهند برد.
همچنين براى دانشجويان مى‏توان مطالبى را بر روى اين دستگاهها دانلود كرده تا در هزينه ‏هاى دسترسى به اين مطالب صرفه‏جويى به عمل آيد و اين دستگاهها مشكلاتى از قبيل دست و پاگير بودن و غيرقابل حمل بودن كتاب‏ها يا چاپ ضعيف كتاب‏ها را براى دانشجويان كاهش مى‏دهند.
تنظيم هزينه ‏ها
يك اصل اساسى كه در كتابخانه ‏ها كاربرد دارد اين است: »يك كتاب در مقابل چندين خواننده«. گرچه معمولاً در كتابخانه يك و يا حداكثر پنج نسخه از يك كتاب خريدارى مى‏شود ولى مورد استفاده تعداد زيادى از خوانندگان قرار مى‏گيرد.
چرخش كتاب در دست افراد آنقدر ادامه مى‏يابد تا بالاخره زمانى كتاب گم شود يا خراب شود و آنگاه بايد كتابى ديگر جايگزين آن شود. خريد كتاب در كتابخانه ‏ها براساس تقاضاهاى آنى )مثلاً پرفروش‏ترين كتاب يا كتابى كه توسط نويسنده مشهورى نگارش يافته است( و يا تقاضاهاى از پيش تعيين شده )مثلاً خريد كتاب‏هايى در زمينه و رشته ‏هاى زيست‏شناسى در يك دانشگاه( صورت مى‏پذيرد و يا ممكن است براساس هر دو نوع تقاضا باشد.
برخى اوقات در تقاضاهاى آنى به بيش از يك نسخه از كتاب نياز است تا به تقاضاى افراد پاسخ داده شود. البته اين تقاضاى زياد ممكن است بسيار كوتاه مدت باشد. لذا بايد تعداد نسخه ‏هاى خريدارى شده يا نسخه ‏هايى كه توسط كتابخانه ‏ها موقتاً به امانت گرفته مى‏شود بيش از يكى باشد.
لذا در اين مورد، ناشر هم هنگام خريد نسخه ‏هاى اوليه و هم هنگام خريد نسخه ‏هاى بعدى يا جايگزين سود مى‏برد و هنگامى كه خوانندگان كتابى را از كتابخانه به امانت گرفته و از آن لذت برده‏اند ممكن است نسخه‏اى از آن كتاب را هم براى خودشان بخرند.
اما براساس مدل كتاب‏هاى الكترونيك، كتابخانه ‏ها مى‏توانند يك نسخه از كتاب الكترونيك را خريده و آن را همزمان در اختيار تعداد زيادى از افراد قرار دهند بدون اينكه اين كتاب خراب شده يا گم شود.
واضح است كه چنين سيستمى، سود منصفانه‏اى را نصيب نويسندگان و ناشران نمى‏كند اما در اينجا مدلى پيشنهاد شد كه كتابخانه ‏ها مى‏توانند نسخه ‏هاى مورد نياز را خريدارى نمايند و بر طبق روالى كه با ناشر توافق مى‏شود اين كتاب‏ها را در اختيار افراد قرار دهند. برخى از اين شروط كه با استفاده از بعضى تكنولوژى‏ها مى‏توان آنها را عملى كرد، عبارتند از:
1- هر كتاب در يك زمان خاص فقط به يك خواننده تحويل گردد ]منظور اين است كه هر كتاب فقط بر روى دستگاه يكى از افراد دانلود شود نه اينكه به صورت همزمان بر روى چندين دستگاه[.
2- مطالبى كه بر روى دستگاه يك فرد دانلود مى‏شود قابل انتقال به دستگاههاى ديگر نباشد.
3- مطالب فقط در مدت معينى امانت داده شود و بعد از اتمام اين دوره را مى‏توان تمديد كرد.
كتابخانه ‏ها مى‏توانند براساس قرارداد با ناشران، كتاب‏هاى جديد را در فرمت‏هاى الكترونيكى خريدارى نمايند، مثلاً مى‏توان نسخه ‏هايى از كتاب يا آثارى كه تقاضا براى آنها زياد است، از طريق قرارداد براى مدت يك سال خريده و سپس هنگامى كه تقاضا ثابت شد مى‏توان قرارداد را تمديد نموده يا فقط يك نسخه از آن را براى هميشه خريد.
كتاب‏هايى كه در برخى رشته ‏ها مانند علوم كامپيوتر يا فيزيك به نگارش در مى‏آيند پس از مدت كوتاهى اعتبار خود را از دست مى‏دهد لذا مناسب است اين كتاب‏ها فقط براى مدت كوتاهى خريده شود و بعد از اينكه كتب جديدتر نگارش يافت آنها را جايگزين نمود.
نتيجه:
كسانى كه آينده كتابخانه ‏ها را پيش‏بينى مى‏كنند، با اين نكته موافقند كه در آينده كتابخانه ‏ها توأمان هم از منابع چاپى و هم از منابع الكترونيك استفاده خواهند كرد.
همچنين كتابخانه ‏ها بايد به دقت متوجه نيازها، سليقه ‏ها و انتظارات خوانندگان باشند. تبديل كتاب‏ها به نسخه ‏هاى الكترونيكى موجب ايجاد فرصت‏هايى مى‏شود كه مى‏توان به طرق جديدى به مراجعان خدماتى را ارائه كرده، دسترسى به مطالب را آسانتر كرده و هزينه ‏ها را نيز كاهش داد.
همچنين به مرور كتابخانه ‏ها، تجربه ‏هايى را در رابطه با كتب الكترونيكى كسب مى‏كنند، اينكه مجموعه ‏هاى مورد نياز خود را سفارش داده، چه آثارى را به صورت موقت و چه آثارى را به صورت دائم خريدارى مى‏نمايند يا از هر كتاب چند نسخه بخرند...
همچنين همكارى بين كتابخانه ‏ها مى‏تواند موجب دسترسى آسانتر افراد زيادى با قيمت و هزينه مناسب به مطالب مورد نياز شود.