هشتاد درصد اعضاى اوركات از مردمان جهان سوم هستند

احتمالاً اين اتفاق براى شما نيز رخ داده است كه دعوتنامه اى از يكى از دوستانتان دريافت كنيد كه شما را به عضويت در سايت اوركات دعوت مى كند. حدود ۶ ماه پيش اوركات از كانال گروهى از نخبگان و دانشجويان وارد مرزهاى اجتماعى جامعه ايران شد و با سرعت شگفت انگيزى در ميان ايرانيان گسترش يافت. به طورى كه اكنون ايران بعد از كشورهاى برزيل و ايالات متحده، سومين كشور حاضر در اوركات است. در ابتداى حضور اوركات گروهى با توجه به اين نكته كه اوركات و گوگل به هم پيوسته اند (in affiliation) نسبت به عضويت در اين انجمن هشدار دادند. استدلال اين گروه اين بود كه گوگل از اين طريق به اطلاعات شخصى، علايق، نظرات و ارتباطات خصوصى افراد دست پيدا مى كند و ممكن است در اختيار داشتن اين اطلاعات توسط بيگانگان باعث از بين رفتن امنيت شخصى افراد شود.
اقدام گوگل در تاسيس اى ميل يك گيگابايتى كه امكان جست وجوى اى ميل هاى شخصى افراد را در اختيار گوگل قرار مى داد و پيش از همكارى يكى از پركاربرترين سايت هاى ارائه دهنده وبلاگ با گوگل(blogspot) اين نگرانى را تشديد كرد. اما در آن زمان اكثر كسانى كه دعوتنامه اوركات را دريافت كردند عضويت در اين انجمن را به دور ماندن از آن ترجيح دادند. در آن زمان به نظر مى رسيد كه اوركات موج قدرتمندى است كه همگان را با خود همراه كرده و پس از مدتى مانند هر موج ديگرى، فرو خواهد نشست.
اوركات و شبكه اى از دوستان
در يك فضاى اطلاعاتى (CyberSpace) هر آنچه را كه وجود خارجى ندارد، فرصت وجود پيدا مى كند. فناورى اطلاعات از اين مفهوم براى ايجاد محيط هاى مجازى استفاده كرده است.محيط هايى كه ممكن است وجود خارجى نداشته باشند مانند كلاس مجازى، پول مجازى و زندگى مجازى. تلاش سازنده چنين محيط هايى اين است كه مفهوم ذهنى خويش را شبيه سازى كرده و در قالب ابزارهاى چندرسانه اى مانند رايانه ارائه دهد. مثلاً در يكى از نمايشگاه هاى اخير IT محصولى به شكل نيمه ميز پينگ پونگ و يك مانيتور ارائه شده بود كه يك فرد مى توانست با آن مانيتور پينگ پونگ واقعى بازى كند. يعنى مانيتور توپى را به سمت او مى فرستاد و بازيكن كه در پشت ميز ايستاده بود با در اختيار داشتن يك راكت به سمت مقصد توپ مجازى حركت مى كرد و به ضربه حريف پاسخ مى داد. يكى ديگر از معروف ترين اين محيط هاى مجازى، اتاق هاى گفت وگوى ياهو است كه براى شبيه سازى يك اتاق گفت وگوى واقعى درست شده است. در اين اتاق ها چه بسا فردى در حال گفت وگو با شما باشد كه وجود خارجى ندارد و يا تغيير يافته يك هويت خارجى باشد. چنين محيطى سعى در شبيه سازى يك محيط انسانى را دارد، پس نياز به اتصال چندين نفر به شبكه دارد.اوركات يكى از اين محيط هاى شبيه سازى شده است، شبكه اى از دوستان مورد اعتماد. هدف اين انجمن اينترنتى فعال تر كردن زندگى اجتماعى اعضايش است. بدين منظور طراحان تلاش كردند كه تا حد امكان تشابه كاملى بين محيط واقعى دوستان و آنچه كه به طور مجازى طراحى مى كنند، به وجود آورند. برترى اوركات نسبت به رقباى اينترنتى خود اين است كه توفيق بيشترى در شبيه سازى زندگى واقعى دارد. اساس اين انجمن اعتماد است.
بدين شكل كه تنها كسانى مى توانند عضو اين انجمن شوند كه حداقل يك دوست تا حدى مورد اعتماد در اين انجمن داشته باشند. اين خاصيت باعث مى شود كه عضو جديد احساس امنيت بيشترى كند و خودش را آن گونه كه هست معرفى كند چرا كه اطرافيانش همان كسانى هستند كه در محيط واقعى با او هستند و نيازى به تغيير هويت ندارد. يك ارتباط يك به يك بين مولفه هاى روابط دوستانه واقعى و روابط شبيه سازى شده. اين عضو جديد دوستان ديگرش را به مجموعه دوستان خويش اضافه مى كند تا شباهت بيشترى بين محيط واقعى و محيط مجازى ايجاد شود. عضو جديد تمايلات شخصى خويش را بيان مى كند و از اين طريق دوستان جديدى مى يابد كه با او هم نظر هستند. در انجمن هاى فرعى (Communities) عضو مى شود كه اعضايش در يك موضوع كه همان موضوع آن انجمن است، مشترك هستند. در آن واحد مى تواند در چندين محيط گفت وگو حضور داشته باشد و با افراد متفاوتى آشنا شود.
با وجود فضاهاى مشابه در اينترنت، چه چيزى باعث محبوبيت اوركات شده است؟ همان طور كه اشاره شد، مهمترين اين تفاوت ها اين است كه اعضاى اوركات، خيلى كمتر از اعضاى ديگر سايت ها هويتى غير از آنچه كه خود هستند ارائه مى كنند. ديگر اينكه امكان مى يابند مرزهاى فيزيكى و جغرافيايى را بردارند و دوستانى پيدا كنند كه شايد در محيط واقعى هيچگاه نمى يافتند.
اينجا جايى است كه همگان به طور خلاصه خود را معرفى كرده اند و شما در كمترين زمان ممكن با او آشنا مى شويد و در صورت تمايل با او ارتباط برقرار مى كنيد. اين امكان را داريد كه دوستان و همكلاسى هاى قديمى خود را كه مدت هاست خبرى از او نداريد بيابيد.
جنبه هاى مختلف تفكرات و سلايق يك فرد با حضور او در انجمن هاى مختلف، فرصت بروز پيدا مى كند. شايد ديده باشيد كه موضوعات كمتر بها داده شده اى كه شما به آن علاقه داريد، انجمنى در اوركات دارد كه اعضايى هم عقيده با شما را در خود جاى داده است. پس اين فضا پيوستگى هاى يك فضاى حقيقى را بيشتر مى كند، چه بسا در فضاى حقيقى هيچگاه همفكران خود را به اين گستردگى نمى يافتيد. شما فرصت داريد تا در يك موضوع خاص با ديگرانى كه بدان موضوع علاقه مندند، گفت وگو كنيد. در فضايى تفكر و يا شخصيت مورد علاقه خود را تكريم كنيد و يا شايد به هم سن وسالان خود، تولد در يك سال مشترك را تبريك بگوييد.
اوركات به راحتى اين امكانات را براى اعضايش فراهم كرده است. (Easy to use) يك شهر كوچك درست كرده است كه محدوديت جمعيتى و جفرافيايى ندارد. مردم يك شهر بزرگ به مانند روستاى كوچكى كه همه با هم نسبت فاميلى دارند و علايق يكديگر را مى دانند، با هم نسبت دوستانه دارند و مى توانند از علايق همديگر با خبر شوند، چه بسا كه فاصله جغرافيايى آنها بسيار زياد باشد. همه اعضا يك دوست مشترك دارند و او اولين عضو اوركات است. اين يعنى همه اعضا با فاصله اى كم يا زياد با هم دوست هستند.
نقش جديد اوركات
روزهاى اول حضور اوركات در ايران، هيچگونه كاركرد علمى و يا غير علمى براى اوركات تصور نمى شد. اما در نتيجه عضويت روزافزون ايرانيان، اوركات امروز نقش هاى جديدى پيدا كرده است. پيش از آنكه به بررسى اين نقش ها بپردازيم، بد نيست به نكته جالبى اشاره داشته باشيم كه نزديك به ۸۰ درصد اعضاى اوركات، مردمان كشورهاى جهان سوم هستند. كشورهاى جهان سوم هنوز به تصرف كامل صنعت درنيامده اند و مسائل و ارتباطات انسانى از جذابيت و اهميت فوق العاده اى برخوردار است. برزيل، ايران، هند و پاكستان به ترتيب اولين، سومين، چهارمين و پنجمين رتبه را از لحاظ تعداد اعضا در اوركات به خود اختصاص داده اند. شايد بتوان بين اين پديده و غلبه بر اثرات منفى جهانى شدن رابطه اى برقرار كرد.
اما اوركات چه نقش هايى در جامعه ايرانى پيدا كرده است:
الف- نقش هاى اجتماعى: مدت هاست زندگى آپارتمانى همسايه ها را با يكديگر بيگانه كرده است. محله هاى مختلف تهران براى خود يك انجمن در اوركات دارند. هر آن كس كه عضو اين انجمن مى شود، همسايگان نديده اش را مى بيند و از وجود چنين همسايگانى با خبر مى شود. از سوى ديگر، مدارس و دانشگاه هاى مختلف نيز جايى براى خود در اوركات دست و پا كرده اند. اعضاى قديمى تر و جديد آن واحد آموزشى - كه همه خاطراتى از آن روزگاران دارند - در يك جا جمع مى شوند و اين خصوصيت مشترك باعث به وجود آمدن دوستى ها و يا ارتباطات ديگرى بين اعضا مى شود.
اين انجمن ها بهترين جا براى يافتن دوستان دوران كودكى، نوجوانى و جوانى هست. ۵۷ درصد اعضاى اوركات را افراد زير ۲۵ سال تشكيل مى دهند. يك خانواده بزرگ كه هر يك در گوشه اى از جهان هستند، در يك مكان جمع مى شوند و از حال يكديگر با خبر مى شوند. اين نقش ها و نقش هاى اجتماعى ديگر چنان تاثيرگذار شده اند كه بسيارى HomePage مرورگر خود را بر روى اوركات تنظيم كرده اند تا بتوانند مرتباً به اين انجمن ها و دوستانشان سر بزنند. اين فضاى صميمى سبب شده است كه افرادى مانند مشاور رئيس جمهور، گزارشگر محبوب فوتبال، بازيگر جوان فيلم هاى سينمايى و فعالان دانشجويى و مطبوعاتى نيز خود را به اين جمع برسانند و با آنها ارتباط برقرار كنند. ارتباطى كه در فضاى حقيقى بسيار مشكل به نظر مى رسد. در ميان اين نقش ها نمى توان از انجمن هاى ورزشى نام نبرد كه اعضاى چند هزارتايى آنها نشان دهنده علاقه شديد جوانان ايرانى به ورزش را نشان مى دهد.
ب- نقش هاى فرهنگى: جدا از زندگى اجتماعى، نويسندگان، شاعران، شخصيت هاى تاثيرگذار سياسى و اجتماعى، خوانندگان، كتاب ها، عقايد فكرى مختلف و... پاى زندگى فردى و علايق شخصى افراد را به اوركات باز كرده است. آنگاه كه انجمن هاى شريعتى، سروش، كوئيلو، شجريان، چمران، حسابى و... را مى بينيد، يك پس زمينه ذهنى در ذهنتان مرور مى شود و شايد تحريك شويد كه در مباحثى كه پيرامون افراد و اثرات آنها در جريان است، شركت كنيد. اوركات فضايى است كه تفكرات مختلف فرصت بروز و معرفى خود را مى يابند و موافقان و مخالفان خود را به بحث فرا مى خواند. اوركات وسيله اى براى مبادلات فرهنگى شده است، براى اينكه بدانيم جامعه ايران تا چه حد انديشيدن و مطالعه را دوست دارد.
ج- نقش هاى سياسى: حتماً ديده ايد كه هر فرد، تعدادى طرفدار (fan) دارد. درست است كه اين خصوصيت چندان رنگ و بويى از سياست ندارد و بيشتر ميزان محبوبيت يك فرد را نشان مى دهد، اما در يك جامعه پيشرفته و در قالبى بهتر مى تواند بازگوكننده درخواست ها و سلايق افراد باشد.
موضوعى كه در بحث دولت الكترونيكى از اهميت خاصى برخوردار است. براى گردانندگان اوركات، اين امكان فراهم است كه از گرايش هاى سياسى (Political view) اعضاى خود مطلع باشند. براى فعالان سياسى، اوركات مى تواند ابزارى براى ارتباط با بدنه جامعه و معرفى تفكرات خود به جامعه باشد. انجمن هاى سياسى (مخصوصاً با نزديك شدن به زمان انتخابات) روز به روز فعال تر مى شوند و در شرايطى كه روزنامه ها و اخيراً سايت هاى اينترنتى با محدوديت مواجه هستند، اوركات نقش آنها را به عهده مى گيرند. نقشى كه اندكى، بقاى اوركات را براى ايرانيان زير سئوال برده است. و در پايان بايد گفت راحتى استفاده، سرعت بالا، طراحى مناسب و حضور جمع كثيرى از ايرانيان باعث شده كه اوركات روز به روز نقش هاى جديد و جدى ترى بيابد. هر كدام از اين عوامل در تاثيرگذارى اوركات موثرند. اعضا به راحتى اطلاعات خويش و گاهى عكس هاى خود را - با رعايت اولويت دسترسى - در اوركات قرار مى دهند. پيچيده نبودن و جذاب بودن (user friendly) سايت، نشان از طراحى خوب اين سيستم اطلاعاتى دارد. حتى علاقه مندان به سيستم عامل لينوكس هم به راحتى مى توانند در محيط متنى از اين مجموعه استفاده كنند. اوركات نشان داده است كه ايرانيان فرهنگ استفاده از شبكه را آرام آرام آموخته اند. امكان ارسال پيغام متنى و نبود امكانات تصويرى و اى ميل هاى ضميمه دار، آرامش و كاربرد بيشترى به سيستم داده است.جامعه ايرانى جنبه هاى مختلف خود را در اوركات نشان مى دهد. اين حضور روزافزون ايرانى ها - در صورت بقاى اوركات _ بومى تر شدن اين پديده را نويد مى دهد. با اين اوصاف، به گزاف سخن نگفته ايم اگر بگوييم كه اوركات در حال تبديل شدن به يك شهر اينترنتى ايرانى است.