هرزنامه، بلاى اينترنتى

اگر اين روزها اخبار اينترنتى منتشر شده در رسانه ها و سايت هاى گوناگون را دنبال كنيد، به خوبى متوجه خواهيد شد كه روند رو به رشد spam يا هرزنامه، بخش وسيعى از اين خبرها را به خود اختصاص داده است. عناوين مختلف در اين زمينه نشان مى دهد كه همواره بسيارى از مسئولان و محققان برآنند تا چاره اى براى كنترل انتشار بسيار سريع اين مشكل به دست آورند. حتى برخى از كشورها براى برطرف ساختن اين موضوع، به يارى يكديگر شتافته اند و در نشست هاى برگزار شده، بر قوانين لازم در اين زمينه تاكيد كرده و خواهان همكارى در اين زمينه شدند.
در اين جا براى آشنايى بيشتر با اين بلاى اينترنتى، تعريفى از spam يا هرزنامه ارائه مى شود. اگر تعريف نگاشته شده در فرهنگ لغت مورد نظر باشد، بايد گفت كه هرزنامه يعنى دريافت نامه يا گروهى از نامه هاى تكرارى كه دريافت كننده، آنها را بدون درخواست و ناخواسته دريافت مى كند. اما جالب است بدانيد برخى از كاربران تعريف جامع ترى از spam ارائه كرده و به هر نامه ناخواسته اى هرزنامه مى گويند. بيشتر هرزنامه ها تبليغات بازرگانى بوده كه براى يك دسته از مخاطبان و گروه خبرى، ارسال مى گردد، اما اگر برآنيد كه بيش از پيش با هرزنامه آشنا شويد، به نامه هاى الكترونيكى دريافتى خود دقت كنيد و ببينيد كه چند نامه از ميان آنها، تبليغاتى و ناخواسته هستند.
• منشاء spam، يا هرزنامه
در سال ،۱۹۳۶ سال ها پيش از ظهور رايانه هاى شخصى، فردى به نام «هورميل فودز» spam را، به عنوان نامى براى شركت خود، اختراع كرد. گفتنى ا ست كه اين نام، براى شركت توليد غذاهاى ويژه اى انتخاب شده بود. در سال ،۲۰۰۲ شركت Spam يك ميليارد قوطى غذاى كنسرو شده را توليد كرده و نمى دانست كه از سال ها پيش شريك ناخواسته اى در نام شركت خود پيدا كرده است. چرا كه spam براى ناميدن نامه هاى الكترونيكى ناخواسته، انتخاب شده بود و معنى جديد spam، كوچك ترين ارتباطى به غذاهاى ارائه شده با اين مارك در دهه ۱۹۶۰ نداشت. امروزه تنها معنى اين واژه در نزد مردم، نامه هاى الكترونيكى ناخواسته است و در بيشتر موارد شامل پيام هاى تبليغاتى جذاب و فريبنده هستند. اكنون شايد اين پرسش به ذهن خطور كند كه دريافت نامه هاى تبليغاتى، حتى اگر ناخواسته باشد، چه مشكلى ايجاد خواهد كرد. آيا ممكن است كاربرى نداند كه با استفاده از كليد Delete ، به راحتى مى تواند اثر نامه دريافت شده ناخواسته را از بين برد؟ پس براى چه بايد نگران هرزنامه ها بود و به طور كلى اين دسته نامه ها براى چه افرادى مشكل آفرين خواهند بود؟
• هرزنامه ها و مشكلات اقتصادى
درست مانند نمابرهاى ناخواسته اى كه ۱۰ سال پيش دريافت مى شد، هرزنامه براى برخى گروه ها، خسارت هاى مالى خواهد داشت. اين گروه ها شامل ISPها، شركت هاى ميزبانى وب و دريافت كنندگان هرزنامه ها هستند. بيشتر هرزنامه هايى كه دريافت مى شوند، از طريق پهناى باند دزدى شده ارسال شده اند. دغدغه خاطر ISPها، افزون بر فيلتر كردن هرزنامه هاى جديد، صرف انرژى و زمان، براى جلوگيرى از دزدى فرستندگان هرزنامه از امكانات آنها براى ارسال نامه هاى الكترونيكى است. هنگامى كه فرستندگان هرزنامه ها، نامه هاى ناخواسته را ارسال مى كنند، اغلب serverها را از كار مى اندازند و يا موجب بروز مشكل مى شوند و سرعت دسترسى به شبكه را براى همه كاهش مى دهند. با نشان دادن برخى از گزارش هاى تهيه شده، به روشنى مى توان برخى از خسارات مالى ناشى از هرزنامه را مشاهده كرد. آمار يكى از بررسى هاى انجام شده به دست گروهى از پژوهشگران يك موسسه تحقيقاتى، نشان مى دهد كه هرزنامه ها هر سال دو ميليارد دلار به كاربران هزينه تحميل مى كنند. جالب است بدانيد كه پژوهشگران اين موسسه گفته اند كه هزينه هرزنامه در سال، برابر با هزينه ساخت ۱۳ كلوپ ورزشى است. هم چنين بررسى انجام شده، متوسط نامه هاى ناخواسته براى هر كاربر اينترنتى را ۵۴ پيام در روز، محاسبه كرده است.
• دخالت هرزنامه در بازرگانى
با وجود تلاش هاى انجام شده، گاهى برخى از پيام هاى بازرگانى به جاى هرزنامه، به صورت دستى يا با استفاده از نرم افزارهاى ضد هرزنامه، فيلتر مى شوند در اين صورت برخى از نامه هاى الكترونيكى مربوط به كسب و كار، بدون پاسخ خواهند ماند. روزانه تلاش هاى گسترده اى صورت مى گيرد كه كاربران را از شر دريافت هرزنامه نجات دهد. اما گاهى كنترل نادرست اين پيام ها بر روابط كسب و كار، اثر منفى خواهد داشت.
بخش قابل توجهى از هرزنامه ها در زمينه مسايل غير اخلاقى هستند. بررسى هايى كه در اين زمينه انجام شده است نشان مى دهد كه بيش از ۳۰ درصد از هرزنامه ها درباره مسائل غيراخلاقى و در حدود ۳۰ درصد از آنها، حقه اى بيش نيستند. هم چنين درصد ناچيزى از اين نامه ها، كاربران را به مسائل غيرقانونى دعوت مى كنند. افزون بر مشكلات بالا، دنبال كردن اخبار منتشر شده در سراسر دنيا به مدت يك هفته، ثابت خواهد كرد كه هرزنامه ها بيش از اين مشكل ساز بوده اند.
هرزنامه خود را به اينترنت محدود نكرده و از چندى پيش به دنياى تلفن همراه نيز وارد شده است. گاه گاهى، برخى پيام ها در تلفن همراه، به صورت ناخواسته ظاهر مى شوند كه تبليغات غير اخلاقى، خدمات مشكوك يا سرويس جديدى از شركت سرويس دهنده wireless هستند. در كشور ژاپن كه SMS كاربرد بسيارى دارد و حتى افراد بيشتر به جاى صحبت با تلفن همراه، SMS مى فرستند، هرزنامه مشكلات قابل توجهى را به وجود آورده است. اكنون شركت هاى خدمات تلفن همراه به شدت بر روى مهار پيام هاى ناخواسته كار كرده و تا حدودى اين مشكل نوظهور را برطرف كرده اند. مقامات مربوط در اين كشور در مصاحبه هاى انجام شده اظهار كرده اند كه كنار آمدن با پيام هاى ناخواسته در تلفن هاى همراه، ساده تر از نامه هاى ناخواسته در اينترنت است. پيام هاى ارسال شده به تلفن هاى همراه تنها از چند منطقه محدود فرستاده مى شوند و اين در حالى است كه در اينترنت، نامه هاى ناخواسته از سوى هزاران شركت ارائه دهنده خدمات اينترنت ارسال مى شود.
پس از بيان تنها چند مشكل از ميان مشكلات بسيارى كه هرزنامه ها براى كاربران، اقتصاد كشور، تجارت، شركت ها و ديگر گروه ها ايجاد مى كنند، بايد به فكر برطرف ساختن و يا دست كم، كنترل كردن اين مشكل اينترنتى جديد بود. بى جا نيست بدانيد كه از مدت ها پيش كشورهاى مختلف، درباره هرزنامه اظهار نگرانى كرده و براى از بين بردن آن راهكارهايى ارائه كرده اند.
• تلاش كشورها
چندى قبل توافق نامه اى ميان استراليا، انگلستان و ايالات متحده به امضا رسيده و براساس آن، كشورهاى شركت كننده به يارى يكديگر خواهند شتافت تا منبع اين دردسر اينترنتى را رديابى و امكان تعقيب قانونى ارسال كنندگان آن را افزايش دهند.
در حال حاضر، در حدود ۶۰ درصد از ترافيك اى ميل در اينترنت را هرزنامه ها به خود اختصاص داده اند. بيشتر اين پيام ها در ايالات متحده تهيه مى شوند، اما به وسيله serverهايى كه براى هرزنامه ها مانعى ايجاد نمى كنند، در چين، روسيه و شرق اروپا، منتشر مى شوند. همچنين گفته مى شود در اين رابطه ماموران انتظامى بيش از ۶۰ كشور جهان نيز نشستى را در اداره اصلى مخابرات انگلستان، برگزار كرده اند. هدف از برگزارى اين اجلاس، تلاش براى متوقف كردن روند افزايشى اى ميل هاى ناخواسته، يا به عبارت ديگر، هرزنامه ها است كه بيم آن مى رود رشد آنها موجب راندن كاربران و كسب وكارها از اينترنت شود. بنا بر گزارش اتحاديه مخابرات بين المللى انگلستان (ITU)، برخى از بررسى ها نشان مى دهد كه در حال حاضر هرزنامه ها، بيش از ۷۵ تا ۸۵ درصد از اى ميل هاى دريافتى اين كشور را به خود اختصاص داده اند.
جاى تاسف است كه با بيشتر شدن هرزنامه ها، كاربران ديگر آنها را تحمل نكرده و ترجيح مى دهند كه از اينترنت دورى جسته و از استفاده از آن در كسب وكار و زندگى خصوصى خود خوددارى كنند. برگزاركنندگان اين اجلاس اظهار اميدوارى كرده اند كه همكارى لازم در زمينه كاهش تعداد هرزنامه در دو سال آينده انجام شود. چه آن كه بسيارى از شركت هاى بزرگ از پيشرفت هاى خود در اين زمينه خبر داده اند. بسيارى از مقامات مربوط، ادعا كرده اند كه اكنون ديگر هرزنامه ها به آزادى گذشته در ميان پيام هاى رسيده كاربران قرار نمى گيرند.
• اميدها
آمريكا آن لاين (AOL) كه بزرگ ترين ارائه دهنده خدمات اينترنت در جهان است، اعلام كرده است كه طى ماه هاى گذشته، كاهش جدى در تعداد هرزنامه هايى كه به شبكه اين شركت وارد شده اند، مشاهده مى شود. بررسى هاى ديگر نشان مى دهد كه تعداد هرزنامه ها پس از برقرارى قانون ملى ضد هرزنامه در ماه ژانويه تاكنون، كاهش نيافته است. با اين همه، سخنگوى AOL از كاهش ۲۷ درصدى هرزنامه ها از بيستم فوريه خبر مى دهد. به طور دقيق تر، تعداد هرزنامه ها در بيستم فوريه چيزى در حدود ۶/۲ ميليارد پيام بوده است و در ۱۷ مارس، به ۹/۱ ميليارد پيام رسيده است. سخنگوى AOL اين كاهش را در ارتباط مستقيم با تكنيك هاى فيلترينگ و قوانين جديد مى داند. گفتنى آن كه در نهم مارس سال ميلادى جارى، AOL و چندين شركت ارائه دهنده خدمات اينترنت، صدها بازارياب اينترنتى را كه هرزنامه ارسال مى كردند، در دادگاه محكوم كردند.
همه اين مطالب در حالى است كه نتايج بررسى هاى انجام شده نشان مى دهد تعداد هرزنامه ها، آزاردهنده تر از گذشته شده است. به هر روى مبارزات ضد هرزنامه ادامه خواهد داشت. براى مثال بيل گيتس رئيس هيات مديره شركت مايكروسافت در اين زمينه ادعا كرده است كه تا دو سال ديگر، مشكلات برگرفته از هرزنامه برطرف خواهند شد. او باور دارد كه اين شركت در سال گذشته تلاش بسيار براى مبارزه با هرزنامه كرده و تا حدودى در اين راه موفق بوده است. جالب است بدانيد كه بيل گيتس راه حلى پيشنهاد كرده كه هنوز اجرا نشده است. او توصيه كرده كه در صورت برگشت هر نامه اى به عنوان هرزنامه، از ارسال كننده آن مبلغى براى جريمه دريافت شود. نبايد فراموش شود كه اين موضوع براى ارسال كنندگان نامه هاى الكترونيكى عادى مشكلى ايجاد نخواهد كرد، چرا كه آنان اطمينان دارند نامه هايشان دريافت خواهد شد.
از ديگر قوانين در دست بررسى براى مبارزه با هرزنامه، پيشنهاد طرحى است كه توسط شش شركت ارائه كننده پست الكترونيكى، معرفى شده است. بر اساس اين طرح كاربرانى كه موجب شوند كامپيوترهاى آلوده آنان، ميليون ها هرزنامه به نقاط مختلف ارسال كند، از اين پس امكان اتصال به اينترنت را نخواهند داشت. هم چنين بر طبق راهبردهاى پيشنهادى، به منظور جلوگيرى از گسترش هرزنامه ها، كاربران اينترنت تنها مجاز به ارسال حجم محدودى از اى ميل طى روز هستند تا از اين طريق اطمينان حاصل شود كه از شمار فرستندگان هرزنامه نيستند.
شايد اكنون اين سئوال مطرح شود كه در صورت دريافت هرزنامه، با آنها، چه بايد كرد؟ گفتنى است كه آشنايى با برخى از راهكارهاى عمومى مبارزه با هرزنامه براى افرادى كه مايل نيستند هر روز دسته اى از نامه هاى ناخواسته را دريافت كنند، ضرورى ا ست.
هرگز به هرزنامه پاسخ ندهيد. حتى براى پاك كردن آدرس خود از ليست نامه هاى آنان اقدام نكنيد در ضمن از ارسال كنندگان هرزنامه، خريد نكنيد. به راستى افرادى را كه از هرزنامه ها به عنوان راهكارهاى پيش رونده استفاده مى كنند، تحريم كنيد و براى توسعه كار خود از هرزنامه استفاده نكنيد و همواره به كلك هايى كه آنان به كار مى برند، آگاه باشيد در ضمن از قانون هاى ضد هرزنامه حمايت كرده و به آنها عمل كنيد. و بالاخره اينكه پس از با خبر شدن از اهميت هرزنامه ها، اين سئوال مطرح مى شود كه آينده هرزنامه ها چه خواهد بود و اين روند به كجا خواهد انجاميد. از ميان نظريه هاى گوناگونى كه افراد مختلف در اين زمينه اظهار كرده اند، آينده هرزنامه، از ديدگاه بيل گيتس ، رئيس هيات مديره مايكروسافت اين گونه بيان شده است.
او اعتقاد دارد مايكروسافت سال گذشته، گام هاى بسيار با اهميتى در برطرف كردن اين مشكل يا به عبارتى دردسر اصلى كاربران، برداشته است. وى با جرات گفته است كه شركت در اين مسير پيشرفت هاى چشمگيرى حاصل كرده و به موفقيت هاى خوشايندى رسيده است، اما نبايد فراموش كرد كه براى پشت سر گذاردن كامل اين مشكل، هنوز بايد كارهاى بسيارى انجام شود. بيل گيتس ادعا كرده است كه در آينده راه هاى موثرترى براى محدود كردن هرزنامه ها پيدا خواهند كرد و آنان هم چنان به آينده بدون هرزنامه اميدوار هستند. رئيس هيات مديره مايكروسافت با اميد به آينده اى روشن، بيان كرده است كه آنان در طول ۱۲ ماه آينده، چندين فناورى جديد و فرايندهايى را ارائه خواهند كرد كه به طور حتم درصد نامه هاى ناخواسته را كاهش خواهند داد.
درباره اين كه مشكل هرزنامه ها چه زمان و با چه كيفيتى برطرف خواهد شد، چندان نمى توان به سرعت و دقت اظهار نظر كرد. اما آنچه مسلم است، فناورى هاى جديد، در كنار همه امتيازهايى كه به استفاده كنندگان ارزانى مى كنند، پيامدهايى نيز در پى دارند و گاه بايد مشكلات آنها را به قيمت استفاده از نكات مثبت شان به جان خريد.