ترس از آزادى بيان
چند سال پيش، يكى از كشورهاى مهم دنياى عرب، اقدام «ملايمى» عليه الجزيره در نظر گرفت: وزير اطلاعات وقت طى حكمى از حضور خبرنگاران شبكه تلويزيونى الجزيره در مراسم رسمى جلوگيرى كرد.
زمانى كه ما با دولت آن كشور تماس گرفتيم تا براى اين اقدام خود توضيح دهند وزير اطلاعات اين كشور ما را به گزارشى ارجاع داد كه ما به روى آنتن برده بوديم، در آن گزارش نگاه انتقادى به يكى از پروژه هاى آبيارى ناموفق ارائه شده بود. پاسخ ما به آن وزير اين بود كه آن گزارش از توليدات شبكه تلويزيونى الجزيره نبود بلكه چند هفته قبل، از الجزيره همان برنامه در يكى از شبكه هاى معروف خارجى پخش شده بود. ما همچنين به اين نكته اشاره كرديم كه آن كشور عربى، مراتب اعتراض خود را به آن كانال خبرى خارجى ابراز نكرده است. جواب آنها اين بود كه آن كانال خبرى خارجى، برنامه را به زبان انگليسى پخش كرده و اكثر اعراب و مردم آن كشور، برنامه مذكور را تماشا نكرده اند. اما چون «الجزيره» به زبان اعراب برنامه پخش كرده و مخاطبان بسيار زيادى دارد، موجبات سر افكندگى و شرمسارى آن دولت را فراهم آورده است.
به هر حال در مورد صحت و سقم محتواى آن گزارش هيچ نكته اى گفته نشد و در برنامه هايى كه توسط رسانه ها و مطبوعات محلى آن كشور پخش شد (بدون اشاره به محتواى گزارش ياد شده ) آن گزارش به عنوان تضعيف كننده امنيت ملى معرفى شد. ما ديگر به فشارها و مزاحمت هاى رژيم هاى ديكتاتورى كشورهاى خاورميانه عادت كرده ايم، اما از زمان جنگ افغانستان در سال ،۲۰۰۱ مزاحمت ها و فشارهايى كه از سوى مقام هاى رسمى دولت آمريكا اعمال شده به مراتب بيشتر از كشورهاى دنياى عرب بوده است.
دونالد رامسفلد وزير دفاع آمريكا براى توصيف شبكه تلويزيونى ما از عباراتى نظير«مدام در حال دروغ پراكنى» يا «هم ساز با تروريست ها» استفاده مى كند. با وجود اين رامسفلد به پاى معاون اول خود، پل ولفوويتز، نمى رسد چون ولفوويتز تمام شكست ها و ناكامى هاى دولت آمريكا را به شبكه تلويزيونى الجزيره نسبت مى دهد.
در تنها موردى كه به توضيح و توجيه اين حملات پرداخته اند استناد به فهرستى است كه «مرجع ائتلاف موقت» [coalition Provisional Authority] جمع آورى كرده است. در اين فهرست گزارش هاى شبكه الجزيره «كذب و گمراه كننده» توصيف شده است. اما تاكنون حتى يك مورد از اين گزارش ها در اختيار افكار عمومى قرار نگرفته و معمولاً دولت آمريكا براى شانه خالى كردن از تنوير افكار عمومى به اين جمله متوسل مى شود كه: «حاوى اطلاعات محرمانه و حساس است.» اطلاعاتى كه اگر منتشر شوند دشمنان آمريكا از آن سوءاستفاده مى كنند.
پس اياد علاوى نخست وزير منصوب شده از سوى آمريكا در عراق در برخورد با رسانه ها از كدام منبع الهام مى گيرد. بستن دفتر شبكه تلويزيونى الجزيره در بغداد مشابه رويكردى است كه ساير كشورهاى عربى اتخاذ كرده اند اما بيانيه ها و استدلال هاى رسمى براى توجيه بستن دفاتر الجزيره مشابه رويكرد مقام هاى آمريكايى نسبت به الجزيره است. اما به نظر مى رسد كه اين اقدام اخير عراق (بستن دفتر شبكه تلويزيونى در عراق) پيچيده تر از آنى است كه ظاهر امر نشان مى دهد.
دو هفته پيش از بسته شدن دفتر الجزيره در بغداد، ابراهيم الجنابى، (كه از سوى علاوى منصوب شده) بستن دفتر را توصيه كرد و براى توجيه نظر خود به گزارشى از الجزيره استناد كرد كه از قول مقتدى صدر _ روحانى شيعه عراقى-«اياد علاوى» را «دم آمريكايى»ها توصيف كرده بود. اما احتمال شرارت و شيطانى ديگرى براى بستن دفتر الجزيره در عراق وجود دارد. آنها مى خواهند با بستن دفتر شبكه تلويزيونى الجزيره در بغداد از توليد گزارش هاى خبرى از آن چه كه بر سر نجف و مقتدى صدر مى آيد جلوگيرى به عمل آورند.
شايد براى دولت موقت عراق، اين اقدام و اين مخاطره، جديد و براى اولين بار باشد اما بستن دفتر شبكه تلويزيونى براى الجزيره اولين تجربه نيست. دفاتر در چند كشور عربى ديگر هم بسته شده است. لفاظى براى توجيه رويكرد يا اقدام در كشورهاى مختلف با هم فرق مى كند اما لب كلام هميشه مشابه است، در اكثر كشورها انتقاد از رهبرى و حكومت را به «تضعيف امنيت ملى» تعبير مى كنند، اپوزيسيون سياسى را با چوب «هم ساز بودن با تروريست ها» مى رانند و نقد سياست هاى شكست خورده را «توهين به ملت» توصيف مى كنند.
الجزيره در برابر اين سياست ها و خط مشى ها فقط يك رويكرد ساده دارد: اگر به ما ثابت شود كه اشتباه مى كنيم حتماً موضع خود را اصلاح مى كنيم و به همان اندازه اى كه زمان براى توليدات خود اختصاص مى دهيم، به همان اندازه هم فرصت در اختيار دولت قرار مى دهيم تا موضع رسمى و برداشت حكومت از هر يك از وقايع فرصت ابراز پيدا كند. به موازات گسترش دامنه فعاليت ها شبكه تلويزيونى الجزيره، اصول اخلاقى و موازين حرفه اى به طور جدى تر در گزارش هاى خبرى خود رعايت مى شود. اين اصول و موازين در قواعد حاكم بر تهيه گزارش هاى خبرى به كار گرفته مى شود. شبكه الجزيره در حال برنامه ريزى است تا چند كانال اختصاصى به كانال هاى خبرى و ورزشى خود بيفزايد. از جمله كانال كودك و نوجوان، كانال برنامه هاى مستند و اخبار به زبان انگليسى. در حالى كه تصميم عراق براى بستن دفتر الجزيره در بغداد ما را مايوس و دل شكسته كرد اما حمايت رسانه ها و سازمان هاى مدافع آزادى بيان در سراسر جهان، موجبات دلگرمى ما را فراهم آورد.
تلاش براى حقيقت جويى مهمترين هدفى است كه اكثر رسانه ها و موسسه هاى رسانه اى بر آن اصرار مى ورزند، همه اين موسسه ها و رسانه ها مى دانند اين وضع اسفبارى كه الجزيره با آن رو به رو است ممكن است روزگارى دامن آنها را نيز بگيرد.
دولت موقت عراق اگر در تصميم غيرقابل توجيه و نابخردانه اش تجديدنظر كند، به نفع مردم عراق خواهد بود. اگر گزارش هاى شبكه تلويزيونى الجزيره برخلاف اميال و خواسته هاى دولت موقت عراق است، حداقل بايد به نصيحت و توصيه ژنرالى گوش كند كه راه به وجود آمدن همان دولت موقت را هموار كرده، اين ژنرال توصيه كرده بود: «[اگر تحمل آن را نداريد] كانال را عوض كنيد.» اما آنها به جاى آن كه دكمه كنترل راه دور تلويزيون را فشار دهند و كانال را عوض كنند مى خواهند كانال شبكه تلويزيونى الجزيره از صحنه روزگار محو شود. مواخذه و ملامت پيام رسان به خاطر پيام بد ممكن است باعث شود كه بتوان تا مدتى افكار عمومى را از دسترسى به اين پيام ها دور نگه داشت اما نمى توان از شر اين پيام رسان ها به طور كلى خلاص شد.
منبع: گاردين ۱۱ اوت ۲۰۰۴
زمانى كه ما با دولت آن كشور تماس گرفتيم تا براى اين اقدام خود توضيح دهند وزير اطلاعات اين كشور ما را به گزارشى ارجاع داد كه ما به روى آنتن برده بوديم، در آن گزارش نگاه انتقادى به يكى از پروژه هاى آبيارى ناموفق ارائه شده بود. پاسخ ما به آن وزير اين بود كه آن گزارش از توليدات شبكه تلويزيونى الجزيره نبود بلكه چند هفته قبل، از الجزيره همان برنامه در يكى از شبكه هاى معروف خارجى پخش شده بود. ما همچنين به اين نكته اشاره كرديم كه آن كشور عربى، مراتب اعتراض خود را به آن كانال خبرى خارجى ابراز نكرده است. جواب آنها اين بود كه آن كانال خبرى خارجى، برنامه را به زبان انگليسى پخش كرده و اكثر اعراب و مردم آن كشور، برنامه مذكور را تماشا نكرده اند. اما چون «الجزيره» به زبان اعراب برنامه پخش كرده و مخاطبان بسيار زيادى دارد، موجبات سر افكندگى و شرمسارى آن دولت را فراهم آورده است.
به هر حال در مورد صحت و سقم محتواى آن گزارش هيچ نكته اى گفته نشد و در برنامه هايى كه توسط رسانه ها و مطبوعات محلى آن كشور پخش شد (بدون اشاره به محتواى گزارش ياد شده ) آن گزارش به عنوان تضعيف كننده امنيت ملى معرفى شد. ما ديگر به فشارها و مزاحمت هاى رژيم هاى ديكتاتورى كشورهاى خاورميانه عادت كرده ايم، اما از زمان جنگ افغانستان در سال ،۲۰۰۱ مزاحمت ها و فشارهايى كه از سوى مقام هاى رسمى دولت آمريكا اعمال شده به مراتب بيشتر از كشورهاى دنياى عرب بوده است.
دونالد رامسفلد وزير دفاع آمريكا براى توصيف شبكه تلويزيونى ما از عباراتى نظير«مدام در حال دروغ پراكنى» يا «هم ساز با تروريست ها» استفاده مى كند. با وجود اين رامسفلد به پاى معاون اول خود، پل ولفوويتز، نمى رسد چون ولفوويتز تمام شكست ها و ناكامى هاى دولت آمريكا را به شبكه تلويزيونى الجزيره نسبت مى دهد.
در تنها موردى كه به توضيح و توجيه اين حملات پرداخته اند استناد به فهرستى است كه «مرجع ائتلاف موقت» [coalition Provisional Authority] جمع آورى كرده است. در اين فهرست گزارش هاى شبكه الجزيره «كذب و گمراه كننده» توصيف شده است. اما تاكنون حتى يك مورد از اين گزارش ها در اختيار افكار عمومى قرار نگرفته و معمولاً دولت آمريكا براى شانه خالى كردن از تنوير افكار عمومى به اين جمله متوسل مى شود كه: «حاوى اطلاعات محرمانه و حساس است.» اطلاعاتى كه اگر منتشر شوند دشمنان آمريكا از آن سوءاستفاده مى كنند.
پس اياد علاوى نخست وزير منصوب شده از سوى آمريكا در عراق در برخورد با رسانه ها از كدام منبع الهام مى گيرد. بستن دفتر شبكه تلويزيونى الجزيره در بغداد مشابه رويكردى است كه ساير كشورهاى عربى اتخاذ كرده اند اما بيانيه ها و استدلال هاى رسمى براى توجيه بستن دفاتر الجزيره مشابه رويكرد مقام هاى آمريكايى نسبت به الجزيره است. اما به نظر مى رسد كه اين اقدام اخير عراق (بستن دفتر شبكه تلويزيونى در عراق) پيچيده تر از آنى است كه ظاهر امر نشان مى دهد.
دو هفته پيش از بسته شدن دفتر الجزيره در بغداد، ابراهيم الجنابى، (كه از سوى علاوى منصوب شده) بستن دفتر را توصيه كرد و براى توجيه نظر خود به گزارشى از الجزيره استناد كرد كه از قول مقتدى صدر _ روحانى شيعه عراقى-«اياد علاوى» را «دم آمريكايى»ها توصيف كرده بود. اما احتمال شرارت و شيطانى ديگرى براى بستن دفتر الجزيره در عراق وجود دارد. آنها مى خواهند با بستن دفتر شبكه تلويزيونى الجزيره در بغداد از توليد گزارش هاى خبرى از آن چه كه بر سر نجف و مقتدى صدر مى آيد جلوگيرى به عمل آورند.
شايد براى دولت موقت عراق، اين اقدام و اين مخاطره، جديد و براى اولين بار باشد اما بستن دفتر شبكه تلويزيونى براى الجزيره اولين تجربه نيست. دفاتر در چند كشور عربى ديگر هم بسته شده است. لفاظى براى توجيه رويكرد يا اقدام در كشورهاى مختلف با هم فرق مى كند اما لب كلام هميشه مشابه است، در اكثر كشورها انتقاد از رهبرى و حكومت را به «تضعيف امنيت ملى» تعبير مى كنند، اپوزيسيون سياسى را با چوب «هم ساز بودن با تروريست ها» مى رانند و نقد سياست هاى شكست خورده را «توهين به ملت» توصيف مى كنند.
الجزيره در برابر اين سياست ها و خط مشى ها فقط يك رويكرد ساده دارد: اگر به ما ثابت شود كه اشتباه مى كنيم حتماً موضع خود را اصلاح مى كنيم و به همان اندازه اى كه زمان براى توليدات خود اختصاص مى دهيم، به همان اندازه هم فرصت در اختيار دولت قرار مى دهيم تا موضع رسمى و برداشت حكومت از هر يك از وقايع فرصت ابراز پيدا كند. به موازات گسترش دامنه فعاليت ها شبكه تلويزيونى الجزيره، اصول اخلاقى و موازين حرفه اى به طور جدى تر در گزارش هاى خبرى خود رعايت مى شود. اين اصول و موازين در قواعد حاكم بر تهيه گزارش هاى خبرى به كار گرفته مى شود. شبكه الجزيره در حال برنامه ريزى است تا چند كانال اختصاصى به كانال هاى خبرى و ورزشى خود بيفزايد. از جمله كانال كودك و نوجوان، كانال برنامه هاى مستند و اخبار به زبان انگليسى. در حالى كه تصميم عراق براى بستن دفتر الجزيره در بغداد ما را مايوس و دل شكسته كرد اما حمايت رسانه ها و سازمان هاى مدافع آزادى بيان در سراسر جهان، موجبات دلگرمى ما را فراهم آورد.
تلاش براى حقيقت جويى مهمترين هدفى است كه اكثر رسانه ها و موسسه هاى رسانه اى بر آن اصرار مى ورزند، همه اين موسسه ها و رسانه ها مى دانند اين وضع اسفبارى كه الجزيره با آن رو به رو است ممكن است روزگارى دامن آنها را نيز بگيرد.
دولت موقت عراق اگر در تصميم غيرقابل توجيه و نابخردانه اش تجديدنظر كند، به نفع مردم عراق خواهد بود. اگر گزارش هاى شبكه تلويزيونى الجزيره برخلاف اميال و خواسته هاى دولت موقت عراق است، حداقل بايد به نصيحت و توصيه ژنرالى گوش كند كه راه به وجود آمدن همان دولت موقت را هموار كرده، اين ژنرال توصيه كرده بود: «[اگر تحمل آن را نداريد] كانال را عوض كنيد.» اما آنها به جاى آن كه دكمه كنترل راه دور تلويزيون را فشار دهند و كانال را عوض كنند مى خواهند كانال شبكه تلويزيونى الجزيره از صحنه روزگار محو شود. مواخذه و ملامت پيام رسان به خاطر پيام بد ممكن است باعث شود كه بتوان تا مدتى افكار عمومى را از دسترسى به اين پيام ها دور نگه داشت اما نمى توان از شر اين پيام رسان ها به طور كلى خلاص شد.
منبع: گاردين ۱۱ اوت ۲۰۰۴
posted by عبدالرضا شاه محمدی @ 9:41 PM
<< Home