نگاهى به تاريخچه و ساختار لپ تاپ

از روزگارى كه داشتن كامپيوترهاى كيفى، يك آرزوى «لوكس» براى دانش پژوهان محسوب مى شد، زمان زيادى نمى گذرد. لپ تاپ (Laptop) ها، يا همان كامپيوترهاى كيفى _ كه البته از نظر چگونگى تاشويى، بيشتر كتابچه (Notebook) هستند- كامپيوترهايى هستند بسيار جوان كه عمر آنها به زحمت به سه دهه مى رسد. با اين حال رشد كمى و كيفى آنها تاكنون شتاب زيادى داشته است و افق روشن ترى هم براى اين صنعت پيش بينى مى شود.
• نگاهى به گذشته
آلن كاى (Alan Kay) از شركت زيراكس، احتمالاً اولين كسى بود كه در دهه ۱۹۷۰ طرح يك كامپيوتر قابل حمل دستى را به طور اصولى پايه ريزى كرد. او در اين طرح رويايى، كامپيوتر هايى به اندازه يك دفترچه يادداشت را با نام پيشنهادى داينابوك (Dynabook) ترسيم كرد كه به راحتى قابل حمل بوده و توانايى حفظ و نگهدارى تمام اطلاعات مورد نياز هر شخص را داشته باشند.
كاى معتقد بود چنين كامپيوترهاى قابل حملى بايد چنان ساخته شوند كه هر شخص بتواند يكى از آنها را از آن خود داشته باشد و حتى براى داينابوك، امكانات و قابليت هاى شبكه بى سيم را نيز در نظر گرفت. با اين حال نه او و نه كمپانى متبوعش، هيچكدام جزء اولين سازندگان كامپيوترهاى كوچك قابل حمل نبودند، بلكه اولين لپ تاپ را يك انگليسى به نام ويليام مگريج براى كمپانى گريد سيستمز، در سال ۱۹۷۹ ساخت. اين كامپيوتر داراى ۳۴۰ كيلوبايت حافظه از نوع حبابى (bubble) و نمايشگرى از نوع اكترولومينسنت بود. اختراع گريد بيش از يك پنجم وزن سبك ترين كامپيوترهاى كاربردى آن زمان را نداشت و ناسا آن را براى برنامه شاتل فضايى در اوايل دهه ۱۹۸۰ به كار گرفت.
با اين حال تا چند سال بعد لپ تاپ ها به طور جدى براى بازار طراحى نشدند تا اينكه در سال ۱۹۸۳ شركت كامپيوترى گاويلان لپ تاپى ساخت كه ۶۴ كيلوبايت حافظه با دسترسى تصادفى (random access memory) ياRAM داشت و از يك ريزپردازنده ۸۰۸۸ به علاوه يك ماوس لمسى بهره مى برد. اين لپ تاپ سيستم عامل مخصوص به خود داشت و يك چاپگر قابل حمل نيز آن را همراهى مى كرد كه ۴ كيلوگرم وزن لپ تاپ و ۴/۶ كيلوگرم وزن چاپگر بود. درايو فلاپى هم براى آن در نظر گرفته شده بود اما با ديگر كامپيوترها همساز نبود.
با تمام اين مزايا گاويلان در اين پروژه شكست خورد!
سال بعد، غول صنعت كامپيوتر «اپل» Apple IIc را روانه بازار كرد، كه هرچند كامپيوترى در ابعاد يك نوت بوك بود اما به راستى يك لپ تاپ محسوب نمى شد. Apple IIc داراى ۱۲۸ كيلوبايت حافظه، درايو فلاپى ۲۵/۵ اينچى، دو درگاه سريال، يك درگاه براى ماوس، كارت مودم، منبع تغذيه خارجى و به صورت تاشونده بود.۵ كيلوگرم وزن داشت اما نمايشگر ۹ اينچى مونوكرومى آن جدا و سنگين تر بود. با اين وجود كل اين كامپيوتر قابليت حمل نسبتاً آسانى داشت و هرچند در مقايسه با لپ تاپ هاى امروزى شايد غيرقابل تحمل به نظر آيد ولى در آن زمان براى كار در منازل و فروشگاه ها استقبال خوبى از آن شد و تا پنج سال بعد هم همچنان در اوج ماند.
در سال ۱۹۸۶ نيز IBM كامپيوتر شخصى چندكاربردى خود (IBM PC Convertible) را به بازار فرستاد كه برخلاف Apple IIc يك لپ تاپ واقعى بود. اين لپ تاپ همچون لپ تاپ گاويلان از يك ريزپردازنده مدل۸۰۸۸ استفاده مى كرد اما داراى ۲۵۶ كيلوبايت حافظه، يك درايو فلاپى ۵/۳ اينچى، نمايشگر LCD، درگاه هاى موازى و سرى چاپگر و فضايى براى نصب مودم داخلى بود. كامپيوتر شخصى چندكاربردى IBM همراه با يك سرى از نرم افزارهايى كه ويژه آن طراحى شده بودند، نظير ويرايشگر متن، تقويم، ماشين حساب و دفترچه تلفن عرضه مى شد. وزنى حدود ۴/۵ كيلوگرم داشت و ۳۵۰۰ دلار فروخته مى شد. موفقيت اين دستگاه بى نظير بود و طليعه دار تجارتى نو در عرصه لپ تاپ ها شد به طورى كه توشيبا به زودى دنباله رو IBM شد و به دنبال آن شركت هاى متعددى با پشتوانه هاى قوى علمى و مالى به اين قافله پيوستند.
از آن زمان تاكنون سازندگان بسيارى به اين عرصه وارد شده و هر كدام در حد خود به بهبود لپ تاپ ها كمك كرده اند. لپ تاپ هاى امروزى پيچيده تر، سبك تر، شكيل تر و خلاصه به آنچه كه «كاى» در نظر داشت نزديكترند.
•آناتومى لپ تاپ ها
لپ تاپ ها مانند تمامى كامپيوترها از ريزپردازنده كه در حكم مركز فرماندهى كامپيوتر است، فرمان مى گيرند. پردازنده لپ تاپ از نوعى انتخاب و يا طراحى مى شود كه كمترين ميزان مصرف برق را داشته باشد. امروزه وجود نرم افزار و سخت افزارى كه در فواصل عدم كار با ريزپردازنده لپ تاپ، آن را اصطلاحاً «به خواب ببرد»، ضرورى مى نمايد.
آنها داراى صفحه نمايشى اى هستند كه عموماً از نوع LCD است و ماوس آنها به صورت لمسى و مسطح است، هرچند كه همواره براى كارهاى ظريف تر و يا كسانى كه ماوس هاى معمولى دارند، درگاه ماوس در نظر گرفته مى شود. لپ تاپ ها از برق AC و يا باترى به عنوان منبع تغذيه استفاده مى كنند كه هر چقدر مصرف آنها كمتر و نيز توانايى ذخيره انرژى در باترى بيشتر باشد، اين براى يك لپ تاپ مزيت محسوب مى شود.
امروزه درگاه هاى زيادى به منظور اتصال لپ تاپ به شبكه محلى (LAN)، خط تلفن، چاپگر و ديگر ابزار انتقال داده در لپ تاپ ها قرار داده مى شوند. علاوه بر ديسك سخت كه جز در برخى لپ تاپ هاى ويژه بسيار كوچك، در درون هر لپ تاپى قرار دارد، درايوهاى جانبى سازگار با ساير كامپيوترها، نظير درايو فلاپى (۵/۳ اينچى)، درايوCD و DVD (فقط براى خواندن اطلاعات و يا خواندن ونوشتن، بسته به نوع نياز) به صورت بسيار فشرده (از نظر فيزيكى) بر روى لپ تاپ قرار داده مى شوند. البته برخى لپ تاپ ها فقط داراى يك درايو جانبى هستند اما امكان اضافه كردن يا تعويض آن درايو با نوعى ديگر (در برخى موارد حتى بدون روشن و خاموش كردن لپ تاپ)، پيش بينى شده است. ديسك سخت، RAM و ساير اجزاى درونى لپ تاپ ها به طور كلى جز در اندازه ظاهرى (كه كوچكتر و سبك ترند) از نظر طرز كار تفاوتى با اجزاى مشابه در ساير كامپيوترها ندارند.


صفحه كليد لپ تاپ ها معمولاً شبيه ساير صفحه كليد ها و برخى موارد به صورت لمسى (لمس تصوير هر كليد بر روى نمايشگر و ذخيره برابر نهاد آن كليد مجازى در حافظه و در نتيجه شبيه سازى عمل تايپ توسط يك صفحه كليد واقعى) است. شكل عمومى لپ تاپ ها نيز به صورت تاشو است كه در يك طرف نمايشگر و در مقابل آن صفحه كليد و ماوس قرار دارند. ساير اجزا نظير بلندگو ها و درايوهاى جانبى نيز بسته به طراحى سازندگان در طرفين جاسازى مى شوند. حجم يك لپ تاپ عموماً با اندازه نمايشگر آن سنجيده مى شود. وزن سبكتر نيز مزيت مهمى است كه به شدت مورد توجه خريداران است.
امروزه لپ تاپ ها طورى ساخته مى شوند كه امكان upgrade كردن آنها به سادگى امكان پذير باشد.
• سازندگان
شركت هاى چندمليتى با محوريت آمريكا و ژاپن در ساخت انواع لپ تاپ ها پيشگام اند و قسمت اعظم اين بازار را در اختيار خود دارند. از اين جمله مى توان به شركت هاى، اپل، كامپك، دل، اچ پى، آى بى ام، سونى و توشيبا اشاره كرد.
با اين حال برخى شركت هاى آسيايى نيز در اين حوزه وارد شده و هرچند محصولات آنها هنوز به كيفيت محصولات شركت هاى مشهور نرسيده است، اما حضور آنها هر روز پررنگتر مى شود كه از اين ميان نيز ال جى، سامسونگ و مگزونت قابل اشاره اند. نكته اى كه در اين ميان قابل ذكر است آن است كه عموماً يك لپ تاپ از يك كامپيوتر شخصى همسان كيفيت بهترى دارد. چرا كه هر لپ تاپ به طور كامل در شركت سازنده، با لوازم اصلى ساخته شده و نرم افزار ارژينال نيز روى آن نصب مى شود؛ اما در مورد كامپيوترهاى شخصى - به خصوص در كشورهاى جهان سوم - اينگونه نيست.
قاعدتاً نظر به پيشرفتگى و پيچيدگى ساخت لپ تاپ نمى توان از كشورى چون ايران انتظار داشت در صف سازندگان قرار داشته باشد اما اخيراً در زمينه مونتاژ برخى لپ تاپ هاى ارزان قيمت، اقداماتى در كشور صورت گرفته است. ش 840128